نعیمه دوستدار
دسامبر سال گذشته، گروهی از فعالان مدنی ایرانی- آمریکایی،گروهی تشکیل دادند به نام هوار، تا «علیه جنگ، تحریم و سرکوب در ایران” فعالیت کنند. روز یک‌شنبه، اول جولای، هم‌زمان با آغاز تحریم‌های نفتی اتحادیه اروپا، با فراخوان این گروه، گروهی از مردم و فعالان مدنی در نیویورک جمع شدند تا برای اعتراض به این تحریم‌ها تظاهرات کنند.
علی عبدی، فعال اجتماعی و دانشجوی دکترای مردم‌شناسی در دانشگاه یل، درباره حال و هوای برگزاری این تجمع درمصاحبه با عرصه سوم می‌گوید: “درست در روز اول جولای که اتحادیه اروپا تحریم نفت ایران را اجرا کرد، ما مقابل مقر چهار کشور در سازمان ملل رفتیم؛ مقر دولت‌های آلمان، انگلیس و فرانسه و آخر هم جلوی مقر آمریکا. با این‌که فینال جام ملت‌های اروپا بود و هوا گرم، اما راهپیمایی رضایت‌بخش بود و توجه ایرانی‌ها به فراخوان گروه هوار، قابل توجه.”
با وجود استقبال تعدادی از فعالان اجتماعی در آمریکا از این تجمع، علی عبدی معتقد است که پیام چنین تجمعاتی خیلی بیش از میزان استقبال از آن اهمیت دارد و مهم این است که شرکت‌کنندگان در این تجمعات چه گروهی را نمایندگی می‌کنند. با این حال، او از پوشش خبری مناسب این برنامه ابراز رضایت می‌کند و آن را نشانه موفقیت این کنش اجتماعی می‌داند.
تجمع ضد تحریم در نیویورک با محور قرار دادن چند خواسته مشخص، برگزار شد. علی عبدی در این زمینه می‌گوید: “گروه بانی که گروه هوار است، سه شعار را مطرح کرده بود؛ این‌که ما ضد جنگ، ضد تحریم و ضد سرکوب دولتی در ایران هستیم و هر کسی که معتقد به این شعارهاست و علاقه‌مند به پیوند جنبش‌های اجتماعی، می‌تواند در این تظاهرات شرکت کند. رنگ سبز هم یک زبان بیان اعتراض دست‌جمعی به ما داده و ما هم از آن استفاده می‌کنیم، اما در واقع گروه‌های مختلف مثل هوار، خود را بخشی از جنبش‌های دموکراسی‌خواه ایران می‌دانند نه صرفا هوادار جنبش سبز.”
روایت‌هایی از زندگی روزمره مردم ایران
برگزار‌کنندگان تظاهرات اعتراضی در نیویورک تلاش کردند با استفاده از شیوه‌های ساده، پیام مخالفت خود را با تحریم‌های غرب علیه ایران بیان کنند و به همین منظور کوشیدند روایت‌هایی از زندگی عادی مردم در ایران را با دیگران در میان بگذارند. این روایت‌ها با استفاده از منابع مختلفی تهیه شده بود که علی عبدی آن‌ها را چنین معرفی می‌کند: “ما این روایت‌ها را از طریق ارتباط گرفتن با ایرانی‌های داخل کشور و با استفاده از اطلاعات روزنامه‌های داخل کشور جمع کرده بودیم. البته بخشی از اطلاعات هم از طریق رسانه‌های خارج کشور به دست آمده بود. گروه‌های دیگری مثل گروه رها که مجموعه‌ای از ایرانی-آمریکایی‌های فمنیست هستند هم بخشی از روایت‌ها را جمع کرده بودند. به هرحال، مجموعه روایت‌ها جمع شد و ما جلوی دفاتر دولت‌ها این روایت‌ها را خواندیم و به اشتراک گذاشتیم، چون می‌خواستیم اثر تحریم‌ها را بر زندگی مردم عادی و زندگی عادی آدم‌ها نشان دهیم.”
بالا رفتن قیمت اقلام ضروری، عدم دسترسی به امکانات بهداشتی با کیفیت بالا و نایاب شدن برخی داروها و عدم ورود تجهیزات هواپیمایی به ایران و …، حتی در دسترس نبودن برخی امکانات گوگل کروم و فیس‌بوک برای مردم ایران، مواردی بودند که در این روایت‌ها مطرح شدند.
آقای عبدی به نمونه‌هایی از این روایت‌ها هم اشاره می‌کند: “مثلا کسی که محصولات کشاورزی داشته و حالا نمی‌تواند آن را صادر کند؛ یا این‌که قیمت مواد اولیه کارخانه‌ها بالا رفته و محصول نهایی کارخانه‌داران گران‌تر شده، این‌که امکان سفر و خارج شدن از کشور کم‌تر شده و حتی این‌که این تحریم‌ها باعث افزایش خصومت نسبت به ایرانی‌ها در دنیا شده است. این مورد آخر از نتایج پیش‌بینی نشده تحریم‌هاست که مجموعه‌ای از رنج و تبعیض را برای مردم ایران ایجاد کرده است. در کنار مساله تحریم‌ها، اکنون می‌بینیم که برداشتن یارانه‌ها هم باعث شده عده زیادی از مردم آسیب ببینند و به دولت وابسته شوند و وابسته شدن طبقه متوسط به دولت، برای حرکت‌های اجتماعی اصلا مثبت نیست.”
تلاش برای هم‌بستگی در میان کنش‌گران
تجربه ناموفق برخی از گروه‌های فعال مدنی نشان داده که تنوع افکار و ایده‌ها و ناهماهنگی در اصول و آرمان‌ها، در خیلی از موارد باعث شده حرکت‌های جمعی به ثمر نرسند و گروه‌های اجتماعی به جای این‌که هماهنگ عمل کنند، دست به تخریب و مخالفت با یکدیگر بزنند. اما آقای عبدی به عنوان کنش‌گر فعال در تظاهرات ضد تحریم نیویورک معتقد است که این نوع برنامه‌ها می‌تواند به نزدیک شدن گروه‌های مختلف اجتماعی و کنش‌گران آن‌ها کمک کند: “به عنوان مثال، اکثر کسانی که در این تظاهرات شرکت کردند، از فعالان جنبش اشغال وال‌استریت بودند. در عین حال افرادی از گروه‌های فعال اجتماعی دیگر هم آمدند، چون ما با گروه‌های مختلف فعال ارتباط می‌گیریم و به تظاهرات آن‌ها می‌رویم و آن‌ها هم به همین نسبت در برنامه‌های ما شرکت می‌کنند. به این ترتیب، ارتباط و تعاملی میان جنبش‌های مختلف اجتماعی برقرار می‌شود. هم‌بستگی بین گروه‌هایی که همه برای کاهش رنج انسان‌ها و دفاع از کرامت انسان و عدالت و برابری تلاش می‌کنند بسیار مهم است و بین‌شان نزدیکی و ارتباط برقرار می‌کند.”
این فعال مدنی معتقد است که این نوع حرکت‌ها فقط به تظاهرات ختم نمی‌شود. بازتاب رسانه‌ای باعث دامن زدن به بحث‌ها در فضاهای عمومی می‌شود و با توجه به این‌که اکنون فضاهای عمومی توسط دولت ایران بسیار محدود شده، بخش عمده‌ای از این بحث‌ها به فضای مجازی منتقل شده است: “از آن روزی که این تظاهرات برگزار شد، بحث‌های زیادی درباره خوب بودن یا بد بودن و چرایی انجام این کنش انجام شده. هرچند مقدار زیادی از این صحبت‌ها مفید نیست و آمیخته با حب و بغض و تحقیر و توهین است اما در این میان، نقدهای مفید و جان‌داری هم نوشته می‌شود. ایجاد بحث‌های عمومی، هم در شناخت پیدا کردن گروه‌های سیاسی از یکدیگر موثر است، هم به نقد شدن گروه برگزارکننده کمک می‌کند تا حرکت‌های بعدی‌اش بهتر شود.”
کنش‌گری برای مردم، نه برای حکومت‌ها
در حاشیه برگزاری تظاهرات ضد تحریم در نیویورک اما بحث و جدل کم نیست. در فضاهای مجازی و حتی در میان نظرهایی که زیر گزارش‌های مربوط به این تجمع منتشر شده، عده‌ای هم هستند که مخالفت با تحریم و جنگ را به نفع حکومت ایران می‌دانند و با آن مخالفت می‌کنند.
علی عبدی این تلقی را از کنش‌گری اجتماعی، ناشی از برخورد حکومت ایران می‌داند: “من فکر می‌کنم خیلی از ما ایرانی‌ها در برخی از فعالیت‌های مدنی تنها به این دلیل که حکومت ایران آن را به نام خودش قبضه کرده وارد نمی‌شویم. مثلا فعالیت‌های حمایتی برای مردم فلسطین که در خیلی از کشورهای دنیا توسط گروه‌ها و دسته‌های مختلف دنبال می‌شود، در ایران چون جمهوری اسلامی آن را قبضه کرده، عده‌ای ترجیح می‌دهند نسبت به آن موضع نداشته باشند و به این ترتیب به آپارتاید اسرائیل مشروعیت می‌دهند. با مثلا در مورد جنبش اشغال وال استریت، چون جمهوری اسلامی اخبار آن را پوشش می‌داد، بسیاری از مردم ایران از آن حمایت نمی‌کردند اما این دلیل نمی‌شود که ما حوزه‌هایی را که ایران از آن به سود خود حمایت می‌کند خالی کنیم. چیزی که ما به عنوان کنش‌گر باید به آن فکر کنیم، بیش‌تر از آن‌که ببینیم حکومت ایران چه می‌گوید، این است که چه چیزی باعث افزایش رنج مردم می‌شود. ما با تحریم‌ها مخالفیم چون باعث رنج مردم می‌شود. به عنوان یک کنش‌گر، باید از این عنوان‌ها بیرون آمد و این ماهیت اصلی یک فعالیت اجتماعی است.”
