عرصه سوم-پریسا کاکایی: تاتیانا 18 ساله و اهل مولداوی ست. ده ساله بود که پدرش به دلیل بیماری سرطان از دنیا رفت. بیماری، توان کار را از مادرش گرفته بود. تاتیانا تصمیم گرفت که برای بقای خود و مادرش به جستجوی فرصت های شغلی بپردازد اما در روستای کوچک آنها کاری پیدا نمی شد تا اینکه در یکی از روزنامه ها به آگهی شغل خدمتکاری در ایتالیا برخورد.
با شرکت مربوطه تماس گرفت و آنها به وی قول کار مناسب و درآمد خوب دادند. او آژانس دلال مسوولیت انتقال دختر را از اروپای شرقی به اروپای غربی بر عهده گرفت. وقتی تاتیانا به همراه آنها خانه را به امید آینده ای بهتر ترک کرد، روزهای سیاه زندگی اش فرا رسیدند. آنها به دختر تجاوز کردند، او را گرسنه نگه داشته و مجبورش کردند که در همان لباس خود ادرار کند. او ابتدا به صربستان برده و رقص عریان مقابل خریداران و دلالان انسان واداشته شد.
خریداران انسان واژن وی را از نزدیک بررسی کردند تا مبادا بیماریهای مقاربتی داشته باشد، بدن لختش را معاینه کردند تا بدشکلی نداشته باشد و دهانش را نگاه کردند تا اطمینان حاصل کنند که تمامی دندان ها را دارد. سرانجام قاچاقچیان آلبانیایی وی را خریداری کرده و به آلبانی بردند. در آنجا وی دوباره فروخته شد و این بار خریدار او را به یونان، برای انتقال به ایتالیا برد. تاتیانا در حالی که در صندوق عقب ماشین قرار داشت از شمال ایتالیا به میلان منتقل و به مردی که صاحب کلوب شبانه بود فروخته شد.
او جایی در پشت کلوب به همراه چند دختر دیگر و در یک اتاق که یک توالت داشت زندگی می کردند. کار کلوب معمولا از ساعت هشت شب شروع می شد و دخترها باید از مردان زیادی پذیرایی می کردند. صاحب کلوب شبانه به تاتیانا گفته بود که برای خرید وی چهارهزار یورو پرداخته است و پس از پرداخت این بدهی یعنی خوابیدن با چهارصد مرد او را به مولداوی باز می گرداند. او در عرض کمتر از دو ماه با چهارصد مرد خوابید، در حالی که خود چیزی عایدش نشد حدود دوازده هزار یورو برای صاحب کلوب جمع آوری کرد. در نهایت صاحب کلوب نه تنها وی را آزاد نکرد بلکه او را برای کار در خیابان به فرد دیگری فروخت. چند روز بعد تاتیانا تلاش کرد تا از آنجا فرار کند اما بدون پول، پاسپورت و دانش زبان ایتالیایی خیلی زود پیدایش کرده و برای روزها در آپارتمانی حبس و شکنجه اش کردند. او دیگر برای فرار تلاشی نکرد و مانند بسیاری دیگر از بردگان جنسی به وی الکل یا مواد داده می شد تا در حالتی از گیجی به سر برد. زمانی هم که از نوشیدن الکل سرباز می زد آرام بخش های حیوانات را به او تزریق می کردند. تاتیانا به مرور ایتالیایی را در سطح ابتدایی یاد گرفت و در همین حین از دختر دیگری در مورد پناهگاهی برای زنان و دختران آسیب دیده و روسپیان شنید. او سرانجام در حالی که از بیماری سیفیلیس و دو انگشت شکسته رنج می برد خود را به آنجا رساند. رحم او به شدت آسیب دیده بود دیگر قادر به بارداری نبود. کابوس های شبانه، توهم و فقدان حافظه با تاتیانا همراه شده بودند.
داستان زندگی تاتیانا، یکی از دختران قربانی قاچاق * مشابه روایت زندگی بسیاری از زنان و دختران اروپای شرقی است که به بهانه شغل و زندگی بهتر در اروپای غربی توسط دلالان انسان به بردگی جنسی وادار می شوند. موضوع قاچاق انسان به منظور بهره کشی جنسی و غیرجنسی که امروزه از آن به عنوان بردگی مدرن یاد می شود جهانی ست و یکی از پردرآمدترین تجارت ها محسوب می شود. اگرچه بسیاری از کودکان پسر و مردان نیز از جمله قربانیان این تجارت به شمار می آیند اما با توجه به آمار بالای زنان و دختران درگیر این موضوع که بیشتر هم مورد بهره کشی جنسی قرار می گیرند، خشونت مذکور امری جنسیت محور است.
خشونت علیه زنان و کودکان دختر به بهانه های مختلف مورد بررسی قرار گرفته و در رسانه ها مطرح می شود اما به نظر می رسد بیش از هر چیز شکل خاصی از خشونت، که خشونت خانگی را در بر می گیرد مورد بحث است. در حالی که اشکال دیگری از خشونت های جنسیت محور زندگی را برای بسیاری از زنان و کودکان دختر دشوار کرده است و آنها هیچ امیدی به رهایی از آنچه در آن گرفتار آمده اند ندارد.
اشکال و علل بهره کشی جنسی
پیش از پرداختن به مفهوم و علل بهره کشی جنسی بهتر است به لزوم تفکیک زنان و دختران در بررسی مشکلات اجتماعی اشاره کوتاهی شود. چرا که علی رغم تفاوت ها و نیازهای سنین مختلف اما هنوز ادبیات فمینیست های ایرانی و فعالان حقوق زنان به دشواری این تفکیک را قائل می شود و هنگام بررسی خشونت های جنسیت محور، بیشتر بر زنان و کمتر بر دختران تاکید دارد. یعنی دختران را تابع زنان محسوب کرده و مشکلات را تحت این عنوان بررسی می کند. شاید یکی از اصلی ترین دلایل اکراه در استفاده از کلمه دختر به خاطر معنای نهفته آن در فرهنگ ایرانی باشد که اشاره به باکرگی دارد و در نتیجه فمینیست های ایرانی از بازتولید آن ابا دارند. اما همانطور که در کنوانسیون حقوق کودک آمده است فرد زیر 18 سال کودک محسوب می شود و نیازها و حقوق وی از آنچه مربوط به بزرگسالان است متفاوت است. به طور مثال وقتی در بحث روسپیگری به امکان “اختیار” اشاره می شود این رویکرد، با وجود تمام بحث های موجود، ممکن است شامل بخشی از زنان روسپی شود در حالی که به هیچ وجه نمی تواند دربرگیرنده افراد زیر 18 سال باشد. بنابراین همراه کردن واژه “کودکان دختر” با زنان در ادبیات فمینیست های ایرانی به نظر ضروی می رسد.
اما بهره کشی چیست؟ بهره کشی دو تقسیم بندی جنسی و غیرجنسی را شامل می شود. بهره کشی غیرجنسی در حقیقت همان به کارگیری کودکان در بدترین اشکال کار است که سلامتی، تحصیل و دوران کودکی آنها را به خطر می اندازد. بهره کشی جنسی که بیشتر شامل کودکان دختر می شود در غالب های گوناگون روسپی گری، بردگی، ازدواج زودهنگام و توریسم جنسی کودکان صورت می گیرد. به هر حال بهره کشی از کودکان به هر نحوی که باشد سلامت فیزیکی و روانی آنها را هدف قرار داده و عواقب کوتاه و طولانی مدت را به دنبال دارد. در سراسر جهان کودکان دختری که مورد بهره کشی قرار گرفته اند از بیماری های مقاربتی، بارداری ناخواسته، اضطراب و مواردی مشابه رنج می برند.
در هر جامعه ای عوامل متعددی موجبات بهره کشی از کودکان را فراهم می آوردند. فراتر از هر علتی، ماهیت پرسود تجارت انسان به منظور بردگی جنسی و غیرجنسی و مافیای عظیم حامی آن است که به رشد روزافزون پدیده بهره کشی جنسی از زنان و کودکان دختر کمک می کند. بنا بر گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل، 97 درصد گزارش ها، بهره کشی جنسی را هدف قاچاق افراد در سراسر دنیا بیان کرده اند. آسیا به عنوان مبدا و اروپا به عنوان مقصد قاچاق زنان و کودکان دختر برای روسپیگری، رقصندگی در بارها، بهره کشی جنسی و مواردی مشابه همواره مورد توجه بوده اند.
در عین حال عوامل خانوادگی، اجتماعی و اقتصادی نیز نقش پررنگی در گسترش این پدیده دارند. بر اساس تحقیق های موجود، بیشتر افرادی که درگیر روسپیگری هستند در کودکی سوء استفاده های جنسی را توسط والدین یا افراد دیگر تجربه کرده اند. بسیاری درگیر خشونت خانوادگی بوده و به امید یافتن مکانی بهتر از خانه فرار کرده اند. اما در کنار مساله خشونت در دوران کودکی، علل دیگری چون جهانی شدن و افزایش فشار بر کشورهایی با وضعیت اقتصادی ضعیف تر، فقر که خود گروه های آسیب پذیر مانند کودکان، خانواده های تک سرپرست، افراد بیکار، افرادی با ناتوانی های جسمی، افراد مسن و حاشیه نشین ها را هدف قرار می دهد از دیگر عوامل افزایش احتمال بهره کشی جنسی محسوب می شوند.
همانطور که پیشتر نیز مطرح شد بخشی از افراد درگیر روسپیگری، چرخه ای را تجربه می کنند که از کودکی آنها و با تجربه آزارها و سوء استفاده های جنسی آغاز می شود. البته باید یادآور شد که هر چند بهره کشی جنسی و سوء استفاده جنسی از کودکان در بخش هایی همپوشانی دارند اما تعریف و چگونگی این دو مفهوم با هم متفاوت است. در هر دو از روش هایی چون تهدید، اجبار، خشونت و فریب استفاده می شود ولی سوء استفاده جنسی می تواند امری خانگی و یا غیرتجاری باشد در حالی که در بهره کشی جنسی، بدن به عنوان کالایی در نظر گرفته می شود که در ازای پول، غذا، سرپناه و دیگر امکانات به خرید و فروش گذاشته می شود. به هر حال، آزار جنسی کودک، نه به عنوان تنها عامل، می تواند منجر به ورود کودکان به روسپیگری در بزرگسالی شود.
مبارزه با بهره کشی جنسی
به نظر می رسد که نخستین گام برای مبارزه با بهره کشی جنسی تعریف روشن و دقیق این موضوع با توجه به جامعه ایران است. هرچند خشونت های خانگی و یا خشونت های جنسیت محور ناشی از درگیری و جنگ ها از موارد بسیار مطرح در مبحث خشونت جنسیت محور هستند اما برای پرداختن به ابعاد دیگر خشونت لازم است که با توجه به شرایط موجود، تعریف دقیقی از قاچاق زنان و کودکان دختر در ایران داشته باشیم و بتوانیم آمار تقریبی از افراد درگیر آن را به دست بیاوریم و در نهایت اقدام های بعدی که شامل شناسایی، حمایت و بازتوانی و سپس بازگشت به جامعه است صورت گیرد. اما مشکل این است که در ایران انکار صورت مساله یعنی قاچاق زنان و دختران و همچنین وجود روسپیگری به عنوان منبع درآمد چه برای زنان و دختران و چه برای قوادان نه تنها به حل آن کمکی نمی کند بلکه مانع بزرگی برای بررسی صحیح و اصولی موضوع است.
اما در همین فضای مبهم و نامشخص، نقش سازمان های غیردولتی بسیار مهم و تعیین کننده است. این سازمان ها از یک سو می توانند در جهت تغییر سیاست ها و برنامه های مربوطه تلاش کنند و از سوی دیگر جامعه را به مشارکت برای مبارزه با بهره کشی جنسی تشویق کنند. آگاه سازی و به راه انداختن کارزارهای موثر برای مقابله با خشونت علیه زنان و کودکان دختر از جمله اقداماتی ست که نقش تعیین کننده ای دارند زیرا مشتریان روسپیان و عاملان بهره کشی جنسی، در میان جامعه و از خود مردم هستند. همچنین، این سازمان ها با برخورداری از افراد حرفه ای و متخصص می توانند به شناسایی افراد درگیر بهره کشی جنسی کمک کرده و آنها را تحت حمایت خود در آورده و در نهایت به جامعه بازگردانند. البته این امر نیازمند حمایت های مردمی و نهادهای بین المللی ست تا سازمان های مزبور بتوانند نیروهای خود را به طور حرفه ای آموزش دهند. گام دیگر نیز انجام تحقیق های میدانی در این زمینه است تا در حین اقدامات عملی، پروژه های تحقیقی نیز شکل گرفته و ایده های جدید مطرح و از تجارب کشورهای دیگر استفاده شود.
Sex Trafficking: Inside the Business of Modern Slavery
*داستان زندگی تاتیانا، خلاصه ترجمه ی یکی از روایت های کتاب قاچاق سکس به قلم “سیدهارث کارا” است که در پی سفر تحقیقی در سراسر جهان آن را نوشته است. او به اشکال مختلف به روسپی خانه ها، بارها و مکان های مختلفی که زنان و کودکان دختر مورد بهره کشی جنسی قرار گرفته اند وارد شده و داستان زندگی آن ها را به همراه بررسی و تحلیل شرایط و واقعیت های موجود نهفته در “صنعت سکس” بازگو کرده است.
