عرصه سوم– درباره تاریخ مبارزات زنان ایرانی در دوران معاصر چه می دانیم؟ اولین زنانی که به فکر ساختن مدرسه و درس خواندن افتادند، یا کسانی که به فکر کارکردن درادارات، شرکت در مراسم اجتماعی و یا عضویت دراحزاب سیاسی بودند. مبارزه رسمی برای برابری حقوقی زنان درایران در جنبش مشروطه خواهی پا گرفت و درسالهای بعد از آن شکفته شد. به راستی درباره شرکت زنان درجنبش های اجتماعی و سیاسی درایران سالهای مشروطه، دوران ملی شدن نفت، انقلاب بهمن 1357 و سه دهه ای که از برپایی جمهوری اسلامی می‌گذرد چه می دانیم. سهم زنان در جنبش های آزادی خواهانه چه بود؟ مشارکت فردی و جمعی آن‌ها چگونه صورت گرفت. زنان چه راه‌هایی را برای چالش با فرهنگ پدرسالارانه درپیش گرفتند. شکست ها و پیروزی هایشان چه بود؟
کنشگران جنبش زنان در دودهه اخیر با حجم نسبتاً بالای کتاب‌ها و مقالات خواندنی درباره تاریخ مبارزاتشان به جستجویی پیگیرانه پرداخته و به بسیاری از سؤالات پاسخ داده اند. اما سؤالات متعددی نیز بی پاسخ مانده اند. در هر نوع تحقیق و سنجس به بخشی از پرسش ها پرداخته و هم سؤالات جدیدی در ذهن شکل می گیرد. جامعه ما درباره زنانی که در دوره های مختلف خیزش های اجتماعی و سیاسی به دلیل فعالیت‌های خود دستگیر شده و به زندان افتاده اند، هنوز نیازمند بررسی و جمع آوری منابع مستند بسیاری است. به درستی نمی‌توان از سرنوشت همه افرادی که درسراسر ایران به دلایلی این چنینی به حبس رفته و یا جان خود را ازدست داده اند، با خبر شد. آنان نیز مانند همتایان مرد سازندگان تاریخ خود و تاریخ ایران بوده اند. در دوران ما جمع آوری منابع و مدارک دراغلب زمینه به‌خصوص نقض حقوق بشر درایران حال به امر جدی و خطیر در روند مبارزه برای آزادی و ایجاد یک جامعه دموکراتیک بدل شده است.
یکی از آخرین کوشش ها دراین زمینه به ابتکار بانوی صلح ایران شیرین عبادی در اواخر خرداد ماه امسال به ثمررسید. این پبکارگر آزادی و برنده جایزه نوبل که زندگی خود را وقف ایجاد دموکراسی درایران کرده است، با براه انداختن سایتی جدید به جمع آوری اطلاعات درباره زنان بازداشت شده و کشته شده دردوران معاصردرایران پرداخته است. این سایت که به همت خود خانم عبادی به راه افتاده : زنان ایرانی را به خاطر آور نام دارد. و تاکنون اسامی زنان زندانی و اعدام شده بیشماری را منتشر کرده است. برروی این سایت به سه دوره تاریخی برمی خوریم:
ازمشروطه تا پهلوی، از پهلوی تا انقلاب 1357 و از انقلاب تا کنون.
برروی سایت درقسمت معرفی می‌خوانیم که:
“تاریخ ثابت کرده است که زنان آخرین گروهی هستند که از مزایای دموکراسی بهره مندمی شوند، گویا کلماتی چون برابری ، آزادی، مشارکت در حاکمیت ملی مفاهیمی هستند که برای مردان ساخته شده اند و اگر ازسهم آنان چیزی اضافه آمد، آن وقت نصیب زنان می شود. در کشور ما ایران نیز این امر صادق است. اولین انقلاب دموکراتیک قرن بیستم در سال ۱۳۲۴ قمری در ایران اتفاق افتاد و زنان در آن حضور چشم گیری داشتند. مورخان در این مورد سخن ها گفته اند اما دریغ و افسوس که مشروطه خواهان پیروز، هم گامی زنان را فراموش کردند و در قانون اساسی که نوشته شد ، زنها از حق شرکت در انتخابات محروم ماندند ، همان انتخاباتی که برای برگزاری آن زیور آلات خود را فروخته و تقدیم انقلابیون کرده بودند. مردان پیروز ، نه تنها شرکت زنان در حاکمیت ملی را قبول نداشتند بلکه حتی معتقد به مشارکت آنان در امور خانواده نیز نبودند . از این رو در قوانین، ریاست خانواده به شوهر تفویض شد، ولایت و حضانت فرزندان به پدر تعلق گرفت، تعدد زوجات قانونی شد.
زنان حیرت زده از نا سپاسی هم رزمان دیروز خود، مجددا دست به کار شدند و این بار خواست های خود را با صراحت بیشتری بیان کردند و ندای “آزادی زن” از دهان صدها زن شنیده شد، تا حدی که در زمان رضا شاه ، چند تن به تبعید فرستاده شدند.
ادامه مبارزات زنان و نیز جبر زمانه باعث شد که در زمان پهلوی دوم (محمد رضا شاه) اندکی از نا برابری های قانونی کاسته شود. اما زنان که آگاه تراز قبل بودند می دانستند که فقط در یک حکومت دموکراتیک است که زنان به حقوق واقعی خود دست خواهند یافت و این بار، مبارزات زنان برای دست یابی به دموکراسی بود و در گروه های مختلف سیاسی و احزاب متعدد و با گرایشات متفاوت هر یک گام در راهی نهادند که تصور می کردند پایان آن آزادی و برابری است. در این دوران صد ها زن به دلیل مبارزات شان برای سرنگونی رژیم سلطنتی به زندان افتادند ، تعدادی نیز جان باختند و بالاخره در بهمن ۱۳۵۷ رژیم سلطنتی سقوط کرد اما این بار نیز زودتر از آنچه انتظار می رفت، انقلابیون پیروز، زنان و مبارزات آنان را فراموش کردند و هفت ماه بعد از پیروزی انقلاب ، حتی قبل از تصویب قانون اساسی ، در شورای انقلاب به بهانه محو فرهنگ طاغوتی !! کلیه دست آوردهای زنان در دوران پهلوی دوم از بین رفت. نه تنها تعدد زوجات دوباره قانونی شد و مادران حق حضانت و ولایت بر فرزند را– که در زمان سلطنت رضا شاه به دست آورده بودند – از دست دادند، بلکه چند ماه بعد با تصویب قانون مجازات اسلامی مقرر گردید که دیه زن نصف دیه مرد است و شهادت دو زن معادل با شهادت یک مرد ارزش حقوقی دارد و بسیاری مقررات تبعیض آمیز دیگر .
اما زنان سر تسلیم نداشتند و این بار قوی تر از سابق پای به میدان مبارزه نهادند و ندای آزادی و برابری سر داده و به اعمال حکومت و قوانین آن اعتراض ها کردند و حاکمان وقت ، خشن تر از مشروطه خواهان و سلطنت طلبان، زندان ها ساختند و چوبه های دار برپا کردند تا مگر صدای آنان را در گلوخفه سازند.
خشونت های گسترده حاکمیت نتوانست ذره ای در اراده زنان خلل وارد سازد و جنبش زنان ایران روز به روز قوی تر شد .این جنبش ، مقاوم و مستحکم تا دست یابی به برابری کامل حقوق زن و مرد در کلیه شئون زندگی از پای نخواهد نشست.
دختران ما در هر تحول سیاسی و اجتماعی که در ایران فردا صورت پذیرد، با یاد آوری مبارزات مادران خود و با پشتوانه فعالیت های همه جانبه خویش ، اجازه نخواهند داد که باردیگر به بهانه های واهی، پیروان فرهنگ پدر سالار حقوق آنان را نادیده گیرند.
در احترام به زنان شجاعی که از ایثار آزادی و جان خود مضایقه نکردند، این سایت به دو زبان فارسی و انگلیسی در تاریخ بیست و دوم خرداد ماه سال یک هزار و سیصد و نود و یک رو نمائی شد و هدف این سایت ترسیم نمائی از مبارزات زنان ایران است. هفت سال قبل در چنین روزی –بیست و دوم خرداد سال هشتاد و پنج– هرچند حضور زنان در خیابان به نشانه اعتراض به وضعیت تبعیض آمیز موجود، با خشونت حکومتی سرکوب شد اما نقطه عطف و سرآغاز مرحله دیگری از مبارزات حق طلبانه آنان بود.
در این مرحله فقط نام ، مشخصات ، میزان و نوع محکومیت شیر زنان ایرانی گرد آوری شده است. در صورتی که اطلاعات دقیق تری از هر یک از آنان به دست آید، در قسمت توضیحات اضافه خواهد شد. برای جمع آوری اسامی از مراجع مختلفی استفاده شده که نام هر یک از آنان هم در متن و هم در ذیل صفحه نخست درج شده است . مسلما محتویات سایت کامل نبوده و خالی از اشتباه نیز نمی باشد ، کمک هر یک از شما می تواند برای تکمیل آن مفید باشد، لطفا با ارسال اطلاعات خود از طریق نشانی که در این صفحه درج شده ما را یاری کنید.”
همتم بدرقه راه کن ای طایر قدس که دراز است راه مقصد و من نو سفرم.
