عرصه سوم- حمید مافی: تظاهرات مردم اراک در اعتراض به آلودگی هوای این شهر همچنان ادامه دارد. دولت جمهوری اسلامی ایران یک دهه پیش اعلام کرد که صنایع سنگین و آلاینده باید جابه جا شوند. آنگونه که قانونگذاران پیشبینی کرده بودند؛ صنایع آلاینده باید حداقل یکصد و پنجاه کیلومتر با شهر‌ها فاصله بگیرند. در قانون شهرداریها نیز بر این مساله تاکید شده است. بر اساس بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداریها صنایع آلاینده باید از شهر‌ها خارج و به شعاع ۱۲۰ کیلومتری انتقال یابند. علیرغم تاکید چند باره مسوولان اجرایی و قانونگذاران بر اجرای این قانون آنگونه که مسوولان محلی گفتهاند تا به حال این قانون اجرایی نشده است.
خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا، در گزارشی با عنوان زخم کارخانه‌ها بر پیکره شهر به نقل از قائم مقام سازمان محیط زیست ایران نوشته است: «طبق قانون، کارخانه‌ها باید از حریم شهر خارج شده و به مکان‌هایی که سازمان حفاظت محیط زیست تعیین کرده انتقال یابند و به همین منظور برای آن‌ها ضرب‌العجل نیز تعیین شده است. اما با این وجود سالهاست که کارخانه‌ها محکم بر سر جایشان ایستاده‌اند و هنوز کسی نتوانسته صاحبانشان را برای انتقال و خروج از شهر راضی کند.»
این اتفاق تقریبا در همه شهرهای ایران رخ داده است. صاحبان صنایع حاضر به ترک شهر‌ها نیستند. حتی اگر آنان به خروج از شهر‌ها رضایت دهند، دولت امکاناتی ندارد که پاسخگوی آن‌ها باشد. برای همین یکی از همین صاحبان صنایع به خبرگزاری ایسنا گفته است: «ما همین فردا تهران آماده‌ایم که تجهیزاتمان را انتقال بدهیم، اما چه امکاناتی در اختیار ما قرار می‌دهند برای اینجابهجایی؟ چه کسی پاسخگوی کارگرانی است که برای این انتقال باید چند ماه بیکار بمانند؟ آیا دولت این زیان را جبران میکند؟»
در کش و قوس میان مقامهای دولتی و صاحبان صنایع، این شهروندان هستند که تاوان سختی می‌دهند. آن‌ها این روز‌ها برای نفس کشیدن هم دشواری دارند و سلامتشان تهدید می‌شود.
هوای آلوده ایران، نفس تنگ اراک
ایران سومین هوای آلوده جهان را دارد. این آمار را سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده و مقامهای دولتی نیز تائید کردهاند. در میان آنگونه که مقامهای محلی اراک گفتهاند؛ آلودگی هوای این شهر‌گاه به ۱۲ برابر حد استاندارد جهانی نیز میرسد. مدیرکل بنیاد شهید این استان گفته است که در چهارماه نخست سال ۹۰ روز هوای اراک به شدت آلوده است.
یک شهروند اراکی هم میگوید: «نفس کشیدن در شهر ممکن نیست، هوا که گرم می‌شود اوضاع بد‌تر است. مقامهای دولتی هم فقط وعده می‌دهند و از خود رفع مسوولیت میکنند. او میگوید: از شش سال قبل طرح جامع آلودگی هوا در اراک تصویب شده و به گفته مقامهای دولتی اعتبار ملی برای آن در نظر گرفته شده، اما نتیجهاش چه بوده است؟ ما حق داریم حداقل هوای سالم نفس بکشیم.»
اسفند ماه دو سال پیش سازمان حفاظت از محیط زیست ایران اعلام کرد که طرح جامع کاهش آلودگی هوای هشت کلان شهر ابلاغ شده است. اراک به همراه تهران، اصفهان، تبریز، مشهد، شیراز، کرج و اهواز هشت کلان‌شهری هستند که مشمول طرح جامع کاهش آلودگی هوا قرار گرفتهاند.
طرح جامع کاهش آلودگی هوا در اراک مصوب سال ۱۳۸۶ است. رئیس سازمان محیط زیست کشور گفته است که این طرح تنها ۴۰ درصد پیشرفت داشته و تنها ۱۰ درصد از اعتبارهای تعهد شده به آن اختصاص یافته است.
بر اساس بند ششم این طرح، وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف شده است که تا پایان سال ۱۳۸۷ نسبت به جایگزینی کارخانه آلمینیوم سازی اراک اقدام کند. اما آنگونه که فرماندار اراک در دیدار با معترضان گفته است: «این کارخانه تا سه ماه آینده به خیرآباد منتقل می‌شود. او گفته است که دولت ۲۰۰میلیارد تومان اعتبار برای کاهش آلودگی هوا در شهر اراک تخصیص داده و تا به حال ۸۵ درصد از این طرح اجرایی شده است.»
اما یکی از شهروندان معترض به وضعیت آلودگی هوا در اراک گفته است که «انتقال سه ماه بخشی از آلمینیوم سازی اراک بیشتر به رویا میماند و محال است که این اتفاق رخ بدهد. مسوولان باید توضیح بدهند که اعتبار کاهش آلودگی هوا را در کجا هزینه کردهاند؟»
اعتراض مدنی حق ماست
در سه ماه گذشته شهروندان اراک، زنجان، اهواز و نوشهر در اعتراض به وضعیت زیست محیطی خود اعتراض پیشه کردهاند. نوشهریها مانع از تخریب یک پارک شدند، زنجانیها کارخانه سرب و روی را ناچار به توقف تولید کردند، اهوازیها مجلس را به واکنش واداشتند و اراکیها هم در سلسله اعتراض‌های دوشنبه خود مسوولان را به واکنش واداشتهاند. آیا آن‌ها میتوانند از اعتراض‌های مدنی خود، دستاوردی به دست آورند؟
حمید مافی
