عرصه سوم: مواد 584 و 585 قانون تجارت وظيفه رسيدگي به ثبت تشكيلات و مؤسسات غير تجاري را به عهده وزارت عدليه- وزارت دادگستري كنوني- نهاده بود. وزارت مزبور در تاريخ 20 مرداد ماه 1315 هجري شمسي آئين نامهاي را در اين باره تصويب نموده بود ولي به خاطر برخي نواقص، مجدداً آئين نامه زير را در سال 1337 به تصويب رسانيد. اين آئين نامه به علاوه مواد فوق الذكر قانون تجارت و علي الخصوص مادتين 584 و 585 مهمترين منابع حقوقي است كه امروزه بر مبناي آنها عمل ميشود.
ماده 1- مقصود از تشكيلات و مؤسسات غير تجارتي مذكور در ماده 584 قانون تجارت كليه تشكيلات و مؤسساتي است كه براي مقاصد غير تجارتي از قبيل امور علمي يا ادبي يا امور خيريه و امثال آن تشكيل ميشود اعم از آن كه مؤسسين و تشكيل دهندگان قصد انتفاع داشته يا نداشته باشند.
تبصره- تشكيلات و مؤسسات مزبور ميتوانند عناويني از قبيل انجمن، كانون يا بنگاه و امثال آن اختيار نمايند، ولي اتخاذ عناويني كه اختصاص به تشكيلات دولتي و كشوري دارد از طرف مؤسسات مزبور ممكن نخواهد بود.
ماده 2- تشكيلات و مؤسسات مزبور از لحاظ انطباق با مقررات اين آئين نامه به دو قسمت ميشوند:
الف- مؤسساتي كه مقصود از تشكيل آن جلب منافع و تقسيم آن بين اعضاي خود نباشد.
ب- مؤسساتي كه مقصود از تشكيل آن ممكن است جلب منافع مادي و تقسيم منافع مزبور بين اعضاي خود يا غير باشد. مانند كانونهاي فني و حقوقي و غيره.
ماده 3- ثبت تشكيلات و مؤسسات مزبور در تهران در اداره ثبت شركتها و در شهرستانها در اداره ثبت مركز اصلي آن به عمل خواهد آمد.
تبصره- ثبت مؤسسات و تشكيلات غير تجارتي كه در خارج از كشور به ثبت رسيده است فقط در تهران در اداره ثبت شركتها به عمل خواهد آمد.
ماده 4- مؤسسات و تشكيلات غير تجارتي خارجي ثبت نشده كه در ايران داراي فعاليت هستند موظف ميباشند از تاريخ تصويب اين آئين نامه ظرف دو ماه طبق مقررات مربوطه تقاضاي ثبت نمايند.
تبصره- اداره ثبت شركتها و مالكيت صنعتي به محض وصول تقاضاي ثبت اين قبيل مؤسسات و تشكيلات مراتب را با ذكر خصوصيات به وزارت امور خارجه اعلام ميدارد و پس از موافقت آن وزارتخانه طبق مقررات اقدام به ثبت آنها خواهد نمود.[1]
فصل اول- در تسليم اظهار نامه و ثبت مجامع و مؤسسات غير تجارتي
ماده 5- اظهار نامه ثبت تشكيلات و مؤسسات مزبور بايد در دو نسخه به زبان فارسي تنظيم شده و داراي تاريخ و امضا حاوي نكات ذيل باشد:
الف- اسم و اقامتگاه و تابعيت و موضوع مؤسسه و مراكز و شعب آن.
ب- اسم و اقامتگاه و شهرت اشخاصي كه براي اداره كردن مؤسسات و تشكيلات معين شدهاند.
ج- اسم و اقامتگاه و تابعيت وكيل در صورتي كه اظهار نامه وسيله وكيل تنظيم شده باشد.
د- تاريخ ثبت و محل و شماره ثبت نام كشوري كه مؤسسه در آن به ثبت رسيده در صورتي كه مؤسسات يا تشكيلات مذكور در خارج از ايران به ثبت رسيده باشد.
ه- تعيين ضمائم اظهار نامه
ماده 6- اظهار نامه بايد داراي ضمائم زير باشد:
الف- نسخه اصلي يا رونوشت وكالتنامه در صورتي كه تقاضا به توسط وكيل داده شده باشد.
ب- رونوشت گواهي شده تصديق كشوري كه مؤسسات يا تشكيلات مزبور در آنجا به ثبت رسيده به انضمام ترجمه مصدق آن به فارسي.
ج- دو نسخه اساسنامه و دو نسخه ترجمه مصدق آن در صورتيكه اصل اساسنامه به زبان خارجي باشد.
د- در صورت مجلس مجمع عمومي مبني بر انتخاب هيأت مديره و معرفي كسانيكه حق امضا دارند.
ه- يك نسخه اجازه نامه حاصله از شهرباني[2] در صورتيكه موضوع ثبت طبق مدلول رديف الف از ماده 2 اين آئين نامه باشد.
ز- رسيد پرداخت حق الثبت.
ماده 7- در صورتيكه ظرف 15 روز بعد از وصول اظهار نامه معلوم گردد كه تقاضاي ثبت داراي نواقصي ميباشد، دفتر اداره ثبت شركتها به متقاضي اخطار ميكند كه نواقص را ظرف مدت پانزده روز رفع كند و چنانچه در ظرف مدت مذكور اقدامي براي رفع نواقص نكند و يا اصولا” تقاضاي ثبت غير قابل قبول باشد، رئيس اداره ثبت شركتها اقدام به رد آن خواهد كرد. در شهرستانها اين اقدام بر عهده ادارات ثبت ميباشد.
ماده 8- در صورتي كه تقاضاي ثبت قبول شود، مراتب در دفتر مخصوصي ثبت و ورقه حاكي از تصديق ثبت به تقاضا كننده داده ميشود و خلاصه آن نيز به خرج متقاضي در روزنامه رسمي و يكي از روزنامههاي كثير الانتشار براي اطلاع عموم منتشر خواهد گرديد.
ماده 9- مؤسسات و تشكيلات مذكور بايد كليه تغييراتي كه در مواد اساسنامه و يا اشخاصي كه حق امضا دارند و يا اقامتگاه قانوني آنها پيدا ميشود، ظرف يك ماه به اداره ثبت شركتها اطلاع دهند و مادام كه اطلاع ندادهاند استناد به آن تغييرات در مقابل اشخاص ثالث معتبر نخواهد بود.
فصل دوم- در انحلال تشكيلات و مؤسسات غير تجارتي
ماده 10- در صورت انحلال مؤسسات و تشكيلات مذكور در اين آئين نامه، هرگاه انحلال اختياري باشد تصفيه امور آن توسط مدير آن بر طبق شرايط مقرره در اساسنامه به عمل ميآيد و در صورتيكه در اساسنامه متصدي امر تصفيه و ترتيب آن معين نشده باشد مجمع عمومي بايد در موقع تصميم به انحلال يك نفر را براي تصفيه انتخاب كرده و حدود اختيارات او را معين كند.
ماده 11– در صورتيكه مؤسسه به موجب حكم محكمه منحل گرديد و در اساسنامه متصدي امور تصفيه معين نشده باشد محكمه در ضمن حكم انحلال يك نفر را براي تصفيه معين ميكند و در اين قبيل موارد، تصفيه امور مربوطه بر طبق قانون تجارت و تصفيه امور شركتها خواهد بود.
فصل سوم- حق الثبت تشكيلات و مؤسسات غير تجارتي
ماده 12- حق الثبت تشكيلات و مؤسسات غير تجارتي مطابق تعرفه ذيل خواهد بود:
الف- تشكيلات و مؤسساتي كه هيچ عايدي ندارند 750 ريال
ب- تشكيلات و مؤسساتي كه دارائي آنها به موجب اساسنامه يك ميليون ريال يا 1500 ريال كمتر باشد
ج- مؤسساتي كه دارائي آنها از يك ميليون ريال زيادتر باشد 3000 ريال
ماده 13- براي ثبت هر تغييري نصف حق الثبت اوليه دريافت و ساير مقررات اين آئين نامه رعايت خواهد شد.
تبصره- بر كليه حقوقي كه به موجب اين آئين نامه دريافت ميشود، صدي بيست و پنج موضوع ماده 135 قانون ثبت اسناد و املاك[3] علاوه ميگردد.
ماده 14- اين آئين نامه پس از ده روز از تاريخ انتشار در روزنامه رسمي كشور شاهنشاهي قابل اجرا خواهد بود و آئين نامه شماره 15409 مورخ 20 مرداد 1315 نسخ ميشود.
[1] اين تبصره در تاريخ 13/11/1347 به تصويب وزارت دادگستري رسيده و به آئين نامه الصاق شده است.
[2] بر اساس قانون تشكيل نيروي انتظامي مصوب 27/4/1369 شهرباني جاي خود را به نيروي مزبور داد.
[3] بنگ. به پاورقي شماره 7
