نعیمه دوستدار
این روزها اخباری که در حوزه سلامت و درمان ایران منتشر می‌شوند، همه ناامیدکننده‌اند؛ از یک سو قیمت‌ها روز به روز بالا می‌روند و از سوی دیگر کیفیت خدمات پرشکی و درمانی روز به روز پایین‌تر می‌آید. اثرات سخت تحریم‌های جهانی چنان در لایه‌های مختلف اجتماع نفوذ کرده که حالا حتی مسئولان ایرانی هم چاره‌ای جز اعتراف ندارند. فاز دوم طرح هدفمند کردن یارانه‌ها در حالی قرار است اجرا شود که مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت ایران، در مراسم هفتادمین اجلاس روسای دانشگاه‌های علوم پزشكی، با اشاره به وضعیت خاص بودجه سال 1391 گفته است: “به احتمال زیاد، سال 91 با توجه به تحریم‌های كنونی، سال سختی برای حوزه سلامت باشد و در این زمینه باید سه شیفت كار كنیم. ما باید با صرفه‌جویی در بودجه‌ها حتی برخی بودجه‌ها را نیز برای سال‌های آینده ذخیره‌سازی كنیم و در زمینه مشكلات مراقبت‌های پزشكی و تامین دارو برای مردم فعالیت كنیم تا مردم دچار مشكل نشوند.”
هر چند دولت در تریبون‌های عمومی مدام تاکید می‌کند که تحریم‌ها اثری بر ایران نداشته‌اند، اما سخنان جدید وزیر بهداشت ایران در کنار گفته‌های حسن امامی رضوی، معاون درمان وزارت بهداشت در گفت‌وگو با روزنامه شرق که تاکید می‌کند اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها تبعاتی برای نظام سلامت كشور دارد، نشان می‌دهد نگرانی‌های این وزارت‌خانه از شرایط تحریم در کنار اجرای هدفمندی یارانه‌ها جدی است.
گرانی دارو
اگرچه مجلس ایران دارو را از دامنه طرح هدفمندی یارانه‌ها خارج کرده و دولت همچنان مکلف به ادامه حمایت و ارائه یارانه دارو است و سالانه به ۱۲۵ قلم دارو و شیر خشک یارانه داده می‌شود و هرچند دارو از دامنه شمول تحریم‌ها نیز خارج است، اما بازار داروی ایران مانند بخش‌های دیگر مربوط به سلامت زیر فشار تحریم‌ها و طرح هدفمندی یارانه‌هاست.
از یک سو افزایش قیمت انرژی مصرفی، هزینه تولید و قیمت تمام شده محصولات را بالا برده و از سوی دیگر، افزایش هزینه‌ها، امکان تولید دارو در کشور را گرفته و زمینه پژوهش و توسعه در این عرصه را از بین برده است. بیماران ایران در مقابل افزایش قیمت چاره‌ای جز پذیرش یا قطع درمان ندارند و با این منوال، بازار قاچاق دارو گرم است. تحریم‌ها باعث شده‌اند که واردکنندگان در پرداخت هزینههای خرید مواد اولیه دچار مشکل شوند و همه این‌ها باعث افزایش قیمت نهایی کالای تولید شده می‌شود.
افزایش ناگهانی قیمت دلار در ماه‌های پایانی سال گذشته، باعث شده قیمت مواد اولیه باز هم بالاتر برود. با توجه به این‌که 65درصد مواد اولیه در تولید دارو از خارج وارد می‌شود، بالا رفتن قیمت دلار،درکنار مشکلاتی که برای گشایش اعتبار و انتقال ارز وجود دارد، باعث شده که تولیدکنندگان به بازارهای چین و هند رو بیاورند که پیش‌‌بینی می‌شود افزایش قیمت تمام شده دارو در سال جدید تا 4 برابر برسد.
وقتی پلاک چینی ارزان‌تر باشد
محمد صاحب‌الزمانی، دبیر شورای عالی نظام پزشکی ایران در مراسم افتتاحیه کنگره بین‌المللی ارتقای خدمات آزمایشگاهی دراردیبهشت امسال ماجرایی را تعریف کرد که نشان از بروز فاجعه‌ای رو به گسترش در وضعیت درمانی ایران دارد. به گفته او، چندی پیش یک پلاک به پای بیماری نصب کردند که بعد از دو روز شکست و مشخص شد جنس بی‌کیفیت چینی بوده که از بازار آزاد تهیه شده است.
افزایش کالاهای بی‌کیفیت پزشکی در بیمارستان‌ها نکته‌ای فراگیر است که این روزها از زبان مسئولان حوزه بهداشت و درمان ایران، بیماران و مردم عادی بر آن تاکید می‌شود. به گفته صاحب‌الزمانی، بر اثر تحریم‌ها و بحران‌های ارزی، هزینه تجهیزات آزمایشگاهی 65 درصد بالاتر رفته است و تأمین قطعات آزمایشگاهی که اکثرا وارداتی است 50 درصد افزایش یافته است و از شب عید، تجهیزات آزمایشگاهی و پزشکی در دسترس نیست و اگر موجود باشد یا دسته دوم است یا از هند و کشورهای سطح پایین می‌رسد. او همچنین گفته است: “اگر فاز دوم هدفمندی یارانه‌ها اجرا شود، امسال سال بدی در حوزه سلامت خواهد بود و مبلغ زیادی از درآمد دولت از محل هدفمندی یارانه‌ها باید به حساب نظام سلامت برود. تغذیه مردم نیز با مشکل مواجه می‌شود و با این تورم حتی خرید شیر و لبنیات هم ممکن نیست.”
تحریم‌های فزاینده، در کنار حضور گسترده دلالان و بی‌برنامگی مسئولان باعث شده که نظام سلامت ایران دچار نابسامانی غیر قابل انتظاری شود. در حالی که درآمد آزمایشگاه‌ها از طریق تعرفه‌هایی تامین می‌شود که از صندوق نقدینگی یا سازمان‌های بیمه‌گر دریافت می‌کنند، رشد هزینه کارکنان، مواد مصرفی، تجهیزات و انرژی در آزمایشگاه‌های ایران 180 درصد است و این مساله باعث شده که در ماه‌های اخیر 100 آزمایشگاه تعطیل شوند.
از سوی دیگر، طبق اعلام مسئولان، بیمارستان‌های دولتی هزار و 400 میلیارد تومان از بیمه‌ها طلبکارند و وزارت بهداشت با هزار و 800 میلیارد تومان کسری بودجه سال را شروع کرده و بیمه‌های تجاری 10 درصد سهم وزارت بهداشت را به حساب واریز نمی‌کنند. تمام این‌ها به معنای وارد آمدن فشار بیشتر بر نظام درمان ایران و سنگین‌تر شدن بار هزینههای درمانی بر دوش مردم است که این روزها با دغدغه گران‌تر شدن تعرفه‌های درمانی هم دست و پنجه نرم می‌کنند.
جان مردم دردست تجهیزات دست دوم
بر اساس تبصره 2 ماده 14 قانون مقررات امور دارویی و پزشکی، ساخت یا ورود هر نوع مواد و ملزومات تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی و مواد اولیه باید با اجازه وزارت بهداشت صورت گیرد و ترخیص اقلام مذکور از گمرک نیز باید با تایید وزارت بهداشت باشد. سلامت نیوز، سایت خبرسانی بهداشت و سلامت گزارش کرده که بنابر اعلام مسئولان وزارت بهداشت، در حال حاضر بیش از 450 شرکت داخلی تولیدکننده تجهیزات پزشکی، بیش از550 وسیله پزشکی تولید می‌کنند و بر اساس قانون تمام این شرکت‌ها ملزم به استفاده از ناظران فنی شده‌اند تا مراحل تولید، توزیع، ورود و مصرف این تجهیزات بر اساس استانداردهای روز دنیا تحت نظارت این ناظران فنی صورت گیرد.
بر اساس ضوابط وزارت بهداشت در تجهیزات پزشکی ایران، هیچ وسیله پزشکی نباید بدون حضور فرد متخصص در مهندسی پزشکی تولید شود و مراحل مختلف ساخت تجهیزات پزشکی باید مورد تایید متخصصان مهندسی پزشکی باشد. با این حال، بازار لوازم و تجهیزات پرشکی ایران در تسخیر کالاهای چینی و هندی است که با توجه به هزینههای بالای تولید در ایران به مراتب ارزان‌تر در‌می‌آیند، در حالی که نظارتی بر استاندارد آن‌ها وجود ندارد. اکنون، ست‌های دندانپزشکی و آزمایشگاهی و لوازم مصرفی پزشکی که با جان بیماران سر و کار دارند، از انواع درجه چندم چینی و هندی تهیه می‌شوند.
گستردگی توزیع این نوع تجهیزات به حدی است که حسین حسنی بافرانی، یکی از اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ایران، این کالاها را یکی از علت‌های بروز خطاهای پزشکی در کشور دانسته که به دلیل تحریم‌ها، اجبار و سودجویی دلال‌ها وارد می‌شوند. این نماینده مجلس ایران همچنین اعلام کرده که دلالان، محصولاتی مانند دستگاه‌های سی.تی‌اسکن و ام.آر.آی دست دوم را که در کشورهای اروپایی و آسیایی کنار گذاشته شده‌اند، به عنوان تجهیزات طراز اول به داخل کشور وارد می‌کنند و این محصولات اغلب به بیمارستان‌های دولتی و گاهی به بیمارستان‌های خصوصی فروخته می‌شود.
مجموعه این شرایط، اوضاع سلامت و درمان در ایران را در محدوده خطر قرار می‌دهد و نگرانی‌ها را از اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران بیشتر می‌کند، آن هم در حالی‌که با فقدان نظام جامع تامین اجتماعی، بسیاری از مردم از پس هزینه‌ها بر نمی‌آیند و عطای سلامت و درمان را به لقایش می‌بخشند.
حق ویرایش مقالات رسیده برای بنیاد عرصه سوم محفوظ است. نقل مطالب با ذکرماخذ آزاد است. نظرات نویسنده الزاما نظرات بنیاد عرصه سوم نیست.
