عرصه سوم- درروزهای پایانی خردادماه و آغاز تابستان هم به روال هفته های گذشته اخبارمربوط به جامعه مدنی حاکی از تشدید ادامه سیاست دولتی درکنترل و نقض حقوق بشر در حوزه های گوناگون است.
در چنین شرایطی فعالیت برای جلب حمایت از سازمان های مردم نهاد درکشوربیش از پیش ضروری است. در سمینار بررسی جامعه مدنی با حضورتنی چند از متخصصان در شهر کلن آلمان ویژگی های جنبش مدنی درایران تشریح شد.
گزارش پریسا کاکایی از اخبار هفته ای که گذشت را دراینجا می خوانید.
شهر کلن آلمان، سوم تیر ماه، برگزارکننده نشست “بررسی جامعه مدنی ایران٬ سه سال پس از جنبش سبز” بود. این میزگرد با حضور منصوره شجاعی، فعال حقوق زنان، کاظم کردوانی، جامعه شناس و سهراب رزاقی، فعال در زمینه جامعه مدنی و به میزبانی مدرسه عرصه سوم، اتحاد برای ایران کلن– بن و همچنین بنیاد شفافیت برای ایران، برگزار شد. در نشست مزبور به تعریف، بررسی گذشته و زمان حال جامعه مدنی ، ارتباط جنبش زنان ایران با جنبش سبز و نقش آن در نهاد سازی پرداخته شد.
به گزارش دویچه وله، منصوره شجاعی فعالیت های جامعه مدنی را در دو حوزه خدماتی همراه با پروژه های توسعه و فعالیت های اکتیویستی تعریف کرد که به نظر وی، جنبش زنان در زیرمجموعه دومین گروه قرار می گیرد. او ارتباط جنبش زنان و جنبش سبز را نیز در سه بخش همراهی با جنبش عمومی دموکراسی خواهی، حفظ گفتمان حقوقی و ارتباط هویت مند و دو سویه با جنبش دموکراسی خواهی دانست که اعلام موجودیت همگرایی سبز در روز جهانی زن بخشی از ارتباط هویت مند و دوسویه محسوب می شود.
سهراب رزاقی مدیرعامل سابق سازمان ممنوع شده کنشگران داوطلب در ایران، نیز جامعه مدنی را عرصه‌ای از اجتماع می داند “که در آن جنبش‌ها٬ گروه‌ها و نیروهای اجتماعی مستقل و خود سازمان‌یافته برای انتقاد از قدرت سیاسی٬ توانمندی شهروندان٬ دفاع از حقوق بشر٬ حقوق شهروندی و دفاع از منافع صنفی فعالیت می‌کنند.” او معتقد است که حکومت ایران از یک سو به مبارزه با جامعه مدنی فعال، منتقد و مستقل پرداخته است و از سوی دیگر در حال شکل دادن جامعه مدنی مورد نظر خود به قصد اطلاع رسانی کاذب به مردم و جامعه بین المللی است. به گفته سهراب رزاقی، تنها در سال 1390، 89 سازمان و انجمن توسط حکومت ایران منحل شدند.
از سوی دیگر، کاظم کردوانی، شرایط امروز درایران را برای شکل گیری یک جامعه مدنی قوی، آماده دانسته و معتقد است که بسترهای فرهنگی٬ ساختارهای اقتصادی و وضعیت بین‌المللی به این روند کمک می کنند. درگزارش دویچه وله، اشاره شده که این جامعه شناس چهار مرحله مختلف را برای جامعه مدنی در سال‌های حاکمیت جمهوری اسلامی قائل است: “مرحله اول دهه شصت تا پایان جنگ که دوره حاکمیت ایدئولوژی پوپولیستی و غیرستیز است. مرحله دوم دوران اواخر دهه‌ی شصت تا اوایل دهه هفتاد است که ایدئولوژی معطوف به سازندگی با برخی بازاندیشی‌ها در ایدئولوژی پوپولیستی دیده می‌شود. مرحله سوم٬ دوران هشت ساله دولت خاتمی که هر چند نه او و نه نظریه‌پردازان دولتی درک روشنی از مفهوم جامعه مدنی داشتند. اما در این دوران طرح مفهوم جامعه مدنی و گفت‌وگوی تمدن‌ها به حرکتی که در جامعه در حال شکل‌گیری بود بعد وسیعی بخشید. “
اما جامعه مدنی در هفته ای که گذشت چه تبعیض ها و خشونت هایی را متحمل شده است. با مرور خلاصه ای از اخبار درآغاز به بررسی نقض حقوق بشر در هفته اول تیر ماه 1391 می پردازیم.
زندانیان سیاسی
تقی رحمانی از وخامت حال نرگس محمدی می گوید. او در مصاحبه با کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران، با اشاره به اینکه محیط تنش زای زندان زنجان، بیماری همسرش را تشدید می کند، گفت:« در بند زنان زندان زنجان بین زندانیان مرتب دعواهای شدید می شود، با تیغ و چیزهای دیگر به جان یکدیگر می افتند، در آن لحظات نگهبان ها نرگس را از بند خارج می کنند تا دوباره دعوا که تمام شد او را به بند ببرند. نرگس با بیماری که دارد اضطراب برایش مانند سم است با این حال در میان زنانی است که بیشتر جرائم شان مواد مخدر است.” نرگس محمدی در آخرین دیدار خود با صورت کبود شده با کودکانش رو به رو شد. او در حمام از حال رفته و به زمین می خورد که در نهایت بهداری زندان تنها به دادن قرص به او اکتفا کرده و درمان را پی گیری نمی کند.
در همین رابطه سایت ملی – مذهبی نامه ای را که توسط نرگس محمدی در اعتراض به وضعیت خود خطاب به دادستان تهران نوشته منتشر کرده است. در این نامه او تاکید کرده است: “مصرا و موکدا اعلام می کنم که چنین رفتار و اقدامی با من درواقع مرگ تدریجی من است که مسئولیت آن بامسئولین است.
عیسی سحر خیز نیز در حالی که به پایان دوران محکومیت خود نزدیک می شود با حکم یک سال و نیم حبس دیگر مواجه شده است. این حکم با بی توجهی به نظر کمیسیون پزشکی مبنی بر عدم توانایی تحمل کیفر از جانب این روزنامه نگار زندانی صادر شده و فشار مضاعفی بر خانواده وی محسوب می شود. بنا به گزارش زمانه، مهدی سحرخیز پسر عیسی سحر خیز، از هزینه های درمانی که بر عهده خانواده اش بوده سخن گفته است. به گفته وی در چهار ماه گذشته خانواده‌اش افزون بر پرداخت هزينه درمانی در بيمارستان، مجبور به پرداخت هزينه خورد و خوراک سه سربازی که پدرش را شبانه‌روز کنترل می‌کنند نيز شده‌اند. این روزنامه نگار منتقد، از تیر ماه 1389 با حکم سه سال حبس تعزیری تا کنون در زندان به سر برده و از بیماری رنج می برد.
سعید مدنی، پژوهشگر و جامعه شناس همچنان در بند ۲۰۹ زندان اوین به سر می برد. همسر وی در گفت و گو با کمپین بین المللی حقوق بشر درایران گفته است: ” چون همسرم هیچ کدام از اتهاماتش را نپذیرفته است بازجویانش برای تنبیه او را در بند انفرادی نگه داشته اند. به گفته همسر آقای مدنی، وی در بند انفرادی از درد مفاصل به شدت رنج می برد و در دوران بازجوییش مورد شکنجه و توهین قرار گرفته است.” منصوره اتفاق در پاسخ به این سوال که اتهامات همسرش چیست پاسخ داد: ” چون هنوز به وکیلش ابلاغ نشده است، من نمی توانم دقیقا بگویم که اتهاماتش چیست اما ایشان در این مدت متهم شده به اینکه درصدد راه اندازی وب سایتی بر علیه جمهوری اسلامی بوده است که در این وب سایت مثلا می خواسته تجمعات برگزار کند. و یا مثلا او متهم شده که از خارجی ها پول گرفته است. اما هیچکدام از این اتهامات واقعیت ندارد. بازجویانش چون چیزی جز فعالیت های او که برای همه آشکار بوده نتوانسته اند پیدا کنند این سناریو ها را برعلیه اش ساخته اند و حالا اصرار دارند که او بپذیرد.”
همچنین، علی قشقائی، زندانی محبوس در بند 350 اوین، توسط قاضی صلواتی مورد ضرب و شتم واقع شده است. بنا بر خبر منتشر شده توسط ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، هرانا، در جلسه محاکمه این زندانی سیاسی، قاضی صلواتی، رئیس شعبهٔ ۱۵ دادگاه انقلاب تهران، با لگد ضربه‌ای به بیضه‌ی وی وارد کرده است. حال او مساعد نبوده و بهداری زندان نیز به این امر بی توجه است.
محمدصدیق کبودوند نیز همچنان در اعتصاب غذا به سر می برد. او در آخرین ملاقات خود به همسرش گفته است تا دست یابی به خواسته خود که ملاقات با فرزند بیمارش است دست از اعتصاب بر نمی دارد. رادیو زمانه به نقل از پریناز باغبان، همسر این فعال حقوق بشر می نویسد: “معاون دادستان هفته گذشته با همسرم در زندان ديدار داشته و به وی گفته است اعتصاب و مرگ زندانی سياسی برای ما مهم نيست و اگر می‌خواهد می‌تواند به اعتصاب خود ادامه دهد.” به گفته وی محمد صدیق کبودوند در آخرین ملاقات بسيار رنگ پريده بوده و به شدت وزن کم کرده است.
یک زندانی سیاسی زن به 15 سال حبس تعزیری محکوم شد. به گزارش کمپین بین المللی حقوق بشر در ایران، صفیه صادقی ۲۳ ساله و اهل شهر سلماس از سوی شعبه یک دادگاه انقلاب شهر سنندج به ریاست قاضی بابایی به اتهام محاربه از طریق عضویت در پژاک به ۱۵ سال زندان محکوم شده است. وی در آبان 1389 در شهر سنندج بازداشت و بیش از چهار ماه در سلول انفرادی، تحت فشار مورد بازجویی و ضر و شتم قرار گرفته است. وی بدون حضور وکیل و تنها در جلسه ای 15 دقیقه ای محاکمه شده است.
بر اساس آخرین اخبار منتشر شده توسط العربیه، چهار تن از زندانیان اهوار اعدام شدند. عباس حیدریان، طه حیدریان، عبد الرحمن حیدریان که هر سه برادر بوده اند و علی نعامی شريفى که سال گذشته به اتهام محاربه و قتل یک مامور امنیتی بازداشت شده بودند اعدام شدند و متعاقب آن بعد از ظهر روز دوشنبه در محلات مختلف شهر اهواز و نقاط دیگر، مردم دست به اعتراض زده و به خیابان آمدند. العربیه همچنین به اخبار منتشر شده در مورد شکنجه چند زندانی سیاسی عرب طی ماه های گذشته که منجر به شکستگى هاى فک و لگن خاصره، لاغرى شديد و فراموشى شده است اشاره می کند. در همین راستا، هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران از ادامه اعتراضات در شهر اهواز در روز پنج شنبه اول تیر ماه می نویسد که طی آن حداقل 15 نفر بازداشت شدند.
همچنین، سه شنبه 30 خرداد 1391، خانواده های فعالین کارگری که به تازگی بازداشت شده اند در مقابل دادسرای انقلاب کرج تجمع کردند. بنا بر گزارش کمیته هماهنگی برای کمک به ایجاد تشکل های کارگری دو نفر از تجمع کنندگان پس از ساعت‌ها انتظار، موفق شدند تا به واحد بایگانی کامپیوتر دادسرا مراجعه کرده و از وضعیت زندانیان اطلاعی حاصل کنند. اما مسئولین نسبت به ثبت نام بازداشت شدگان اظهار بی اطلاعی کرده وخانواده های کارگران بازداشتی مجبور شدند که به زندان رجایی شهر و اداره اطلاعات مراجعه کنند. این زندان پس از چند ساعت اظهار داشتند که برخی از بازداشت شدگان به اداره اطلاعات شهر رشت منتقل شده و مابقی در اداره اطلاعات کرج بازداشت هستند. این کمیته در ادامه از مراجعه مامورین اطلاعات به منزل سیروس فتحی در رشت می نویسد که طی آن به تفتیش منزل پرداخته و کامپیوتر و تعدادی از کتاب های وی را با خود برده اند. بازداشت شدگان مزبور همچنان از حق ملاقات محروم هستند.
زنان و دانشجویان
مدارس کارنامه حجاب می گیرند. همشهری آنلاین از گفت و گوی مدیرکل فرهنگی و هنری آموزش و پرورش خبر داده است که بر اساس آن مدارسی که بیشتر به رعایت حجاب و موازین اخلاقی دانش آموزان خود توجه کنند مورد تقدیر قرار می گیرند. همچنین ارائه برنامه های آموزشی و بسته های تصویری در ارتباط با ترویج حجاب و عفاف و طرح سرنوشت نمونه هایی که دچار انحراف اخلاقی شده اند از برنامه های دیگر آموزش و پرورش است.
دانشگاه تهران اعلام کرده است که کوی دانشگاه از هفتم تا ۲۸ تیرماه تعطیل خواهد بود. 18 تیرماه سالروز حمله لباس شخصی ها به کوی دانشگاه درسال 1378 است که درجریان آن دو نفر کشته و پنج نفر ناپدید شدند.
اسلامی شدن دانشگاه آزاد اسلامی و آيين‌نامه جدید نقل‌وانتقال دانشجويان به محل دائمي سكونت خود، در حال اجرا شدن است. به گزارش ایلنا، خبرگزاری کار ایران، فرهاد دانشجو رییس دانشگاه آزاد اسلامی در دیدار با آیت الله صافی گلپایگانی با اشاره به اینکه دانشگاه آزاد اسلامی دارای سه و نیم میلیون فارغ التحصیل و بیش از یک و نیم میلیون دانشجو است، بحث مختلط بودن دانشجویان در دانشگاه آزاد اسلامی را در حال بررسی دانسته و گفته است: ” در این خصوص برنامه هایی در دست اجراست که واحد قم در این زمینه پیشتاز است.”
اما دانشجویان همچنان به دلیل باورهای سیاسی و یا مذهبی خود اخراج می شوند. طی اخبارمنتشر شده توسط جمعیت مبارزه با تبعیض تحصیلی، شقایق آگاه، دانشجوی ممتاز مقطع کارشناسی ارشد که از معدود دانشجویان بهایی راه یافته به دانشگاه در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد است با نامه مستقیم وزارت علوم، در پایان ترم چهار از دانشگاه اخراج شد. وی در سال ۸۵ در کنکور سراسری شرکت و در رشته مهندسی شیمی دانشگاه تهران پذیرفته شد. در سال ۸۹ کارشناسی را به پایان رسانده و به دلیل آنکه از دانشجویان ممتاز دانشگاه بوده، در مقطع کارشناسی ارشد ناپیوسته پذیرفته می شود.
این وب سایت همچنین از محکومیت کیوان رحیمیان به پنج سال حبس تعزیری و پرداخت جریمه نقدی خبر داده است. کیوان رحیمیان از اساتید دانشگاه آنلاین بهائیان، از سوی شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب استان تهران به ریاست قاضی مقیسه، به اتهام “عضویت در جامعه بهائی“(ماده ۴۹۹) و “اجتماع و تبانی به قصد بر هم زدن امنیت ملی“(ماده ۶۱۰)به ۵ سال حبس تعزیری و پرداخت جریمه نقدی به مبلغ ۹۷ میلیون ریال محکوم شد. کامران رحیمیان، برادر کیوان رحیمیان و همسر وی فاران حسامی نیز از سوی شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب به ریاست قاضی صلواتی به دلیل اتهامات مشابه، هر یک به چهار سال حبس تعزیری محکوم شده اند.
از سوی دیگر، دانشجویان سابق و فعالان حقوق بشر، در سومین روز نشست ژنو، با تجمع در مقابل سازمان ملل نسبت به نقض حقوق دانشجویان و حبس آنها در ایران اعتراض کردند. این دانشجویان خواستار توجه و اعتراض جامعه بین المللی نسبت به وضعیت دانشجویان زندانی، سایر فعالین سیاسی و همچنین نقض حق تحصیل و حقوق دانشجویان شدند. علاوه بر این، یکی از نشست های جانبی نشست شورای حقوق بشر در ژنو به بحث حقوق آکادمیک دانشجویان اختصاص یافت.
همچنین بر اساس گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران، ایسنا، سرگرد علی اکبر قرائی‌پور، سرپرست پلیس فتاي استان هرمزگان در مصاحبه ای از بستن 60 سایت داخلی و خارجی خبر داده است: “کارشناسان پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات استان در دو ماهه ابتدای سال جاری 444 سایت داخلی و 177 سایت خارجی را رصد و 41 سایت داخلی و 19 سایت خارجی را فیلتر كردند.”
سایت ایران امروز خبر از موج جدید بازداشت دانشجویان به خاطر فعالیت اینترنتی داده است. بسیاری از این افراد چندین روز در زندان شهرهای خود سپری کرده اند و بعد از چندین روز به زندان اوین منتقل شده اند.
فرهنگ و هنر
وزارت فرهنگ و ارشاد بعد از لغو پروانه نشر چشمه، صلاحیت ناشران دیگر را بررسی نموده و در نتیجه دو ناشر دیگر، هرمز همایون پور، مدیر “نشر روشن” و شهبانو بيژن‌زاده، مدير انتشارات “علوم دانشگاهی“ رد صلاحیت شده اند. رادیو زمانه در این باره نوشته است که داريوش رضوانی، مشاور اجرايی معاونت فرهنگی وزارت ارشاد در گفت‌وگو با خبرگزاری فارس، خبر از لزوم استعلام پرونده تمامی مسئولان انتشارات داده که بر این اساس ممکن است صلاحیت برخی افراد رد شود.
زمانه همچنین از عدم موافقت اهالی سینما با طرح باشگاه سینمایی خبر داده است. بر اساس این گزارش، اعضای 25 صنف سينمايی ايران بیانیه ای را منتشر کرده اند که ضمن حمايت از اطلاعيه هيات مديره خانه سينما اعلام داشته اند: “طرح باشگاه سينمايی يا هر نام ديگری که به تازگی از سوی مسئولان سينمايی (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) به‌عنوان جايگزين خانه سينما مطرح شده، همان طرح انحلال خانه سينما است که با بسته‌بندی جديد مطرح می‌شود.” آنها خانه سینما را به عنوان جامعه اصناف سینمای ایران دانسته اند.
