- نام:
- محمدجواد
- نام خانوادگی:
- شریعتمداری
- نام پدر:
- نورالدین
- تاریخ تولد:
- ۱۳۳۹
- محل تولد:
- تهران
- تحصیلات:
- کاردانی الکترونیک
- محل تحصیل:
- نامشخص
- سمت فعلی:
- وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی
- سمت قبلی:
- وزیر صنعت، معدن و تجارت
- سابقه حزبی:
- جمعیت دفاع از ارزش های انقلاب اسلامی
- سابقه مجلس:
- ندارد
- سابقه وزارت:
- وزیر صنعت، معدن و تجارت، وزیر ورزش و جوانان
محمد شریعتمداری در سال ۱۳۳۹ در شهر تهران متولد شد. او آیت الله زاده است و جد اندر جدش آیت الله بوده‌اند. هم از طرف پدری و هم از طرف مادری آیت الله زاده است. شریعتمداری تحصیل را در مدارس تهران آغاز و در ادامه با مهاجرت پدر به شهرستان های ایران، همراه آنها عزیمت و تحصیل خود را تا مقطع دیپلم ادامه می دهد.
شریعتمداری در سال ۱۳۵۶ یعنی یک سال مانده به پیروزی انقلاب اسلامی، وارد دانشگاه می شود تا در رشته مهندسی الکترونیک تحصیل کند. اما تحصیل او با پیروزی انقلاب و در ادامه با تعطیلی دانشگاه‌ها به بهانه انقلاب فرهنگی مواجه می شود. شرایط انقلابی سال ۵۷-۵۸ باعث می شود که او تحصیل را کلا رها کرده و به جمع انقلابیون بپیوندد.
میزان تحصیلات او در هنگام معرفی به مجلس نهم برای تصدی وزارت صنعت و معدن و تجارت، فوق لیسانس مدیریت بازرگانی اعلام شد ولی وزارت علوم در نامه ای رسمی به معاونت نظارت مجلس مدعی شد که او نه مدرک فوق لیسانس دارد و نه مدرک لیسانس. نامه ای که نشان می دهد او که اول انقلاب دانشگاه را نیمه کاره رها کرد تا در خدمت انقلاب و انقلابیون باشد دیگر به دانشگاه بازنگشته است و احتمالا با معادل سازی به او بابت دو سال حضور در دانشگاه مدرک فوق دیپلم داده اند.
خود البته روایت دیگری دارد. او در زندگینامه خودنوشت، در خصوص تحصیلات‌اش مدعی شده که دانشجوی دکتراست و می‌نویسد: «در سال ۱۳۵۶ در رشته الکترونیک وارد دانشگاه شدم . با توجه به برخی از فعالیت‌های سیاسی پیش از دانشگاه که داشتم، از بدو ورود به دانشگاه در جریانات سیاسی آن زمان وارد شده و در تعطیلی ها، تحصّن ها، تکثیر، انتقال و توزیع اعلامیه های صادره از سوی حضرت امام (ره) قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و نیز در راه اندازی دانشگاه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و پس از انقلاب فرهنگی، نقش اندکی داشته ام. علاوه بر تحصیل در رشته مذکور، بنا به علاقه شخصی و ضروریاتی که احساس می کردم، مطالعاتی در عرصه مدیریت و علوم اقتصاد خصوصاً اقتصاد اسلامی و اقتصاد ایران داشته و دارم و در این راستا پس از اتمام مقطعی از تحصیل در رشته الکترونیک، با تغییر گرایش تحصیلی به رشته مدیریت، کارشناسی ارشد خود را در سال ۱۳۸۲ با دفاع از پایان نامه با نمره ۱۸ با موفقیت به پایان برده و از همان سال در خارج از ایران در مقطع دکترا به ادامه تحصیل اهتمام داشته ام و اینک نیز در مرحله دفاع از پایان نامه دوره دکتری قرار دارم.» او در این مطلب اسمی از هیچ دانشگاهی که در آن تحصیل کرده نمی برد تا صحت ادعایش قابل سنجش نباشد. ضمن اینکه نمی گوید آیا لیسانس اش را گرفته یا خیر.
اولین حضور او در جمع انقلابیون به کمیته استقبال از آیت الله خمینی در سال ۱۳۵۷ رقم می خورد زمانی که او به عضویت این کمیته در می آید و در مدرسه دخترانه علوی تهران مستقر می‌شود. او سپس به عضویت کمیته های انقلاب اسلامی در می آید و در خدمت آیت الله باقری کنی و مهدوی کنی مشغول به خدمت می شود. حضور در کمیته های انقلاب و خدمت به برادران کنی، پلی می شود برای ورود او به قدرت.
شریعتمداری از کمیته انقلاب اسلامی به نهاد نخست وزیر می رود تا در خدمت محمد علی رجایی و در معاونت امور انقلاب نهاد نخست وزیری خدمت کند. او سپس در تاسیس وزارت اطلاعات در کنار آیت الله ری شهری قرار می گیرد و به این وزارتخانه ملحق می‌شود. شریعتمداری در خصوص نقش او در معاونت امور انقلاب نهاد نخست وزیری می‌گوید: معاونت امور انقلاب نهاد نخست‌وزیری متصدی راه اندازی بخشی از ساواک بود. تعدادی از نیروهای ساواک با کسب اجازه و هماهنگی با امام جذب وزارت اطلاعات شدند. خاطرم نیست [چند نفر بودند] ولی تعدادی از این‌ها که در حوزه امنیت در مسائل خارجی کار می‌کردند به خصوص در حوزه جاسوسی و ضد جاسوسی بکار گرفته شدند که اطلاعات از آنها گرفته شود و مشخص شود که چه کارهایی انجام شده است. معاونت امور انقلاب، معاون نخست‌وزیر محسوب می‌شد و بالطبع خود نخست‌وزیر که شهید رجایی بودند مسئولیت این کار را بر عهده داشتند. ایشان هماهنگی‌های لازم را با امام در این زمینه داشتند.»
محمد شریعتمداری در سال ۱۳۶۹ و به فاصله کوتاهی از رهبری علی خامنه ای، با حکم وی مسئول تاسیس دفتر نظارت و حسابرسی بیت رهبری می‌شود و تا مهر ۱۳۷۶ که با دعوت خاتمی به کابینه راه می یابد، در این مقام باقی می ماند. او در این مدت همچنین عهده دار قائم مقامی وزارت بازرگانی دولت هاشمی رفسنجانی نیز بوده است.
شریعتمداری در جریان انتخابات سال ۱۳۹۶ به عضویت جمعیت دفاع از ارزشهای انقلاب اسلامی به دبیرکلی آیت الله ری شهری در می‌آید، جریانی که مدعی خط سوم بود. یعنی آنها با عبور از دو جناح سنتی چپ و راست در پی تاسیس جریان سوم یا خط سوم بودند. کاندیدای آنها در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ نیز آیت الله ری شهری داماد آیت الله مشکینی و وزیر پیشین اطلاعات و تولیت آستان مقدس شاه عبدالعظیم شهرری تهران بود.
محمد شریعتمداری که در ستاد انتخاباتی رقیب محمد خاتمی فعالیتی پررنگ داشت ولی به دعوت محمد خاتمی برای عضویت در کابینه او لبیک گفت و با کسب رای اعتماد از مجلس پنجم، به وزارت بازرگانی می رسد و برای هشت سال مدیریت این وزارتخانه را عهده دار می شود.
محمد شریعتمداری در هر سمتی که مشغول بوده، یک پایش در دفتر رهبری بوده و عهده دار مسئولیتی از سوی رهبر نیز بوده است. او در سال ۱۳۷۰ همزمان با وزارت بازرگانی، از سوی رهبر ایران به عضویت هیات امنای اموال در اختیار رهبر در می آید. او همچنین در این سال با حکم محمدی ری شهری سرپرست حجاج ایرانی مسئولیت بازرسی و نظارت ویژه بعثه رهبر ایران در امور حج می شود. شریعتمداری در این مقطع به عنوان مشاور عالی محمدی ری شهری در بعثه رهبری در حج می شود و ریاست شورای راهبردی حج و زیارت و مسئول تدوین استراتژی حج جمهوی اسلامی ایران می شود.
شریعتمداری در سال ۱۳۷۳ با حفظ سمت و به دستور رهبر ایران عهده دار ستاد اجرایی فرمان امام می شود.
شریعتمداری در تنها دولتی که حضور نداشته، دولت محمود احمدی نژاد است چرا که در این مقطع بیشتر وقت خود را در ستاد اجرایی فرمان امام گذراند. او که به مدت هشت سال از دولت دور بود در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ رسما وارد رقابت های انتخاباتی شد و اعلام کاندیداتوری کرد ولی صلاحیت‌اش مورد تایید شورای نگهبان قرار نگرفت. شریعتمداری بعد از رد صلاحیت به عضویت ستاد انتخاباتی حسن روحانی درآمد و با پیروزی روحانی بار دیگر به دولت بازگشت. او ابتدا سرپرست وزارت جوانان و ورزش شد ولی بعد به عنوان معاون اجرایی رئیس جمهور مشغول به خدمت شد. شریعتمداری پیش از انتخابات سال ۱۳۹۶ از معاونت اجرایی رئیس جمهور استعفا داد تا ریاست ستاد انتخاباتی او را عهده دار شود.
با خداحافظی نعمت زاده از وزارت صنعت و معدن، شریعتمداری در دولت دوم روحانی، جا پای او گذاشت و به این وزارتخانه رفت.
سال ۱۳۹۷ و در حالی که نمایندگان وقت مجلس به دلیل افزایش بی رویه قیمت ها و افزایش فساد و رانت در واردات و ثبت سفارش خودروها، خود را آماده استیضاح شریعتمداری می‌کردند او از وزارت صنعت و معدن و تجارت استعفا داد. حسن روحانی استعفای او را پذیرفت و یک روز بعد او را به عنوان نامزد وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به مجلس معرفی کرد. او در این دور توانست با ۱۹۶ رای موافق، ۶۳ رای مخالف و ۵ رای ممتنع نظر نمایندگان مجلس دهم را جلب کند تا از یک وزارتخانه به وزارتخانه ای دیگر برود.
شریعتمداری در طول چهل سال گذشته در نهادهای انقلابی و وابسته به رهبر ایران عضویت دارد و بیش از بیست سال است که عضو هیات امنای ستاد اجرایی فرمان امام و هیات امنای تولیت آستان مقدس شاه عبدالعظیم است. او در همه این سالها در دولت های پس از انقلاب عضویت موثر داشته و از چهره های مورد وثوق رهبر ایران و روسای جمهوری جز محمود احمدی نژاد بوده است. اهم سوابق اجرایی و مدیریتی او به این شرح است:
- وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی در دولت دوم حسن روحانی
- وزیر صنعت، معدن و تجارت در دولت اول روحانی
- معاون اجرایی رئیس جمهور در دولت اول روحانی
- جانشین رئیس جمهور در شورای عالی ایرانیان، شورای عالی فضایی، شورای استاندارد و تحقیقات صنعتی در دولت حسن روحانی
- سرپرست وزارت ورزش و جوانان در دولت اول حسن روحانی
- وزیر بازرگانی در دولت اول و دوم خاتمی
- عضو شورای راهبردی روابط خارجی جمهوری اسلامی به حکم رهبر ایران از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۳
- مشاور رهبر ایران
- نماینده تام الاختیار دولت خاتمی در سازمان جهانی تجارت و عضو ناظر این سازمان
- رئیس ستاد اجرایی فرمان امام
- قائم مقام نماینده ولی فقیه و سرپرست حجاج ایرانی (محمدی ری شهری)
- عضویت هیات امنای اموال در اختیار رهبر ایران
- بازرس و ناظر ویژه بعثه رهبر ایران در حج
- عنوان مشاور عالی محمدی ری شهری در بعثه رهبری در حج
- رئیس شورای راهبردی حج و زیارت
- مسئول تدوین استراتژی حج جمهوی اسلامی ایران
- معاون وزارت اطلاعات ایران در دوره وزارت محمدی ری شهری در دولت میرحسین موسوی
محمد شریعتمداری در سال ۱۳۸۸ از حامیان کاندیداتوری میرحسین موسوی بود ولی بعد از انتخابات و در جریان جنبش سبز به مخالفان او پیوست و آنها را آنارشیست خواند. او در پاسخ به پرسشی در خصوص آنارشیست خواندن موسوی به صراحت می‌گوید: «تا روز انتخابات ۲۲ خرداد سال ۸۸ نه، اما از بعد از روز انتخابات که آقای موسوی گفت من قانون رسیدگی به تخلفات را قبول ندارم و از مردم دعوت می‌کنم به صحنه بیایند، بله، آنارشیست است.»
محمد شریعتمداری از چهره های امنیتی حوزه اقتصاد ایران و یکی از عناصر کلیدی اقتصاد غیرشفاف ایران است که سالها مدیریت مهمترین نهاد اقتصادی وابسته به رهبر ایران یعنی ستاد اجرایی فرمان امام بوده و در هیات امنای آن عضویت دارد. او یکی از معدود جعبه سیاه هایی دفتر رهبری است که اشراف کامل بر اموال در اختیار رهبر ایران دارد چرا که از سال ۱۳۶۹ عضو هیات امنای اموال در اختیار رهبر ایران است.
او علاوه بر مدیریت نهاد اقتصادی ستاد اجرایی فرمان امام با صدها شرکت زیرمجموعه، مدیریت تمامی شرکت های اقتصادی وابسته به آستان مقدس شاه عبدالعظیم به مدیریت آیت الله محمدی ری شهری را نیز عهده دار بوده است.
همین سابقه اقتصادی سبب شد که وقتی با حکم رهبر ایران به عضویت شورای روابط خارجی ایران منصوب شد، ریاست کمیسیون اقتصادی این شورا را پذیرفت.
شریعتمداری به رغم داشتن نقش کلیدی در اقتصاد پنهان ایران، اما روشن نیست که در بخش خصوصی چه فعالیتی دارد و مالکیت کدام نهاد اقتصادی خصوصی را در اختیار دارد. او در بیان موسسات وابسته به خود تنها به موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی علامه امینی اشاره کرده که در سال ۱۳۷۶ در بابلسر با هدف آموزش حقوق تجارت و تجارت الکترونیک ایجاد کرده است. او در این خصوص می گوید: «از ماههای پایانی سال۱۳۷۶بنا به نیاز وضرورتی که برای تربیت متخصصان در برخی از عناوین دانشگاهی بین رشته ای نظیر حقوق تجارت و یا تجارت الکترونیک در مقطع کارشناسی احساس می کردم، رسماً و شخصاً به همراه چند تن از دوستان همفکر، موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی علامه امینی را در منطقه بهنمیر بابلسر تأسیس گردید که هم اینک نیز به فعالیت ادامه می دهد.»
۱- کم سواد ترین عضو کابینه حسن روحانی محمد شریعتمداری با مدرک تحصیلی فوق دیپلم است. ضعیف ترین کارنامه علمی را در میان وزرا او دارد.
۲- محمد شریعتمداری نزدیک ترین عضو کابینه حسن روحانی به آیت الله علی خامنه ای رهبر ایران است.
۳- محمد شریعتمداری در طول ۳۰ سال اخیر در هر پستی که بوده، نیمی از وقت خود را در خدمت رهبر ایران و در نهادهای تحت نظارت رهبری سپری کرده است.
۴- امنیتی ترین چهره دولت روحانی را می‌توان محمد شریعتمداری دانست کسی که از زمان تاسیس وزارت اطلاعات در این وزارتخانه بوده و دست راست محمدی ری شهری وزیر اسبق اطلاعات ایران شناخته می شود.
۵- در طول ۳۰ سال گذشته، محمد شریعتمداری در نقش خزانه دار رهبر ایران عمل کرده، عضو هیات امنای اموال در اختیار رهبر بوده و بر ستاد اجرایی فرمان امام و نهادهای اقتصادی آستان شاه عبدالعظیم اشراف داشته است.
۶- محمد شریعتمداری در تمامی دولت های پس از انقلاب اسلامی به جز دولت محمود احمدی نژاد نقش کلیدی داشته است.
۷- محمد شریعتمداری داماداش به اتهام فساد مالی و اخلال در نظام اقتصادی کشور در زندان است و احتمالا از جمله مدیرانی است که باید منتظر افشای پرونده های مالی‌اش باشیم.
پدرش نورالدین شریعتمداری فرزند آیت الله جلال الدین شریعتمداری و نوه آیت الله شیخ علی شریعتمداری و نتیجه آیت الله محمد جعفر شریعتمداری از مراجع تقلید است.
مادرش خانم عطار دختر شیخ عطار و نوه آخوند محمود عطار از علمای مشهد بود.
محمد شریعتمداری دو برادر دارد که یکی از آنها در جنگ ایران وعراق و در عملیات کربلای هشت کشته شد. او دو خواهر نیز دارد که یکی از آنها همسر سرلشکر عطاءاله صالحی فرمانده ارتش جمهوری اسلامی ایران است. فرزند صالحی، عمار که خواهر زاده محمد شریعتمداری است نیز در پرونده اخلال در نظام اقتصادی، دستگیر و به فساد اقتصادی متهم شد. رسانه ها همچنین از دستگیری و بازداشت فاطمه صالحی خواهر عماد نیز خبر داده بودند که دادستان تهران خبر دستگیری او را تکذیب کرد.
شریعتمداری پس از تصدی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی جوانی به نام میعاد صالحی را به مدیرعاملی صندوق بازنشستگی کشور منصوب کرد که مورد انتقاد رئیس جمهور نیز قرار گرفت. روشن نیست میعاد صالحی با شوهر خواهر شریعتمداری رابطه فامیلی دارد یا این تنها یک تشابه اسمی است.
همسرش خانم لوایی دبیر آموزش و پرورش در تهران است. خانم لوایی دختر عزت الله لوایی از افسران نظامی پهلوی و اصالتاً اهل خمین بود که در دوران حکومت رضاشاه به خرم آباد منتقل و در این دیار ازدواج کرد و ساکن شد. عزت الله لوایی در مهر ماه ۱۳۹۴ درگذشت و در خرم آباد دفن شد.
او سه دختر و یک پسر دارد. دختر بزرگ‌اش دانش آموخته کارشناسی ارشد اقتصاد، دختر دوم دانش آموخته کارشناسی میکروبیولوژی، دختر سوم دانش آموخته کارشناسی مهندسی صنایع و تنها پسر شریعتمداری دانش آموخته کارشناسی مدیریت بازرگانی است. او سه داماد و یک عروس دارد. اما مشهورترین عضو خانواده او، دامادش محمد هادی رضوی است که به اتهام فساد مالی اخیرا به ۲۰ سال حبس، رد مال و ۷۴ ضربه شلاق و محرومیت از خدمات دولتی محکوم و بلافاصله پس از انتشار حکم، روانه زندان شد. او تهیه کننده سریال «شهرزاد» بود که گفته می شود با پول های کثیف ساخته شده است. اتهام او اخلال در نظام اقتصادی و دریافت ۲۱۱ میلیارد تومان وام از طریق رانت و بازنگرداندن این پول عنوان شده است.
محمد شریعتمداری در پاسخ به این سوال که «آیا هادی رضوی از حمایت سیاسی شما بهره‌مند بوده است» گفته: «چهار بچه دارم و هیچیک از آنها در پست دولتی مشغول نیستند و هیچ کدامشان هیچ قراردادی با سازمان دولتی ندارند. در این مدت که من مسئول بوده‌ام دامادم هیچ وقت نه برای ارتباطی از من درخواست کرده و نه من برای او انجام داده‌ام.وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی با تاکید بر اینکه اگر هادی رضوی خطا کرده باید با او برخورد شود، ادامه داد: اگر هم من مداخله‌ای در امور او داشته‌ام باید به من اعتراض شود، اما من مداخله نکردم و نباید به حیثیت من تعرض شود. اگر بچه من را هم جلوی من ذبح هم کنند به کسی باج نمی‌دهم؛ از این راه نمی‌توان وارد شد. اینجا بن‌بست است.»
پسر شریعتمداری نیز نامش مدتی است بر سر زبانها افتاده است. امیرحسین شریعتمداری با نام هنری امیر شریعت، فعالیت بازیگری خود را با بازی در فیلم سینمایی «جاودانگی» به کارگردانی و نویسندگی مهدی فرد قادری در سال ۱۳۹۳ آغاز کرد. اولین سریال نمایش خانگی امیرحسین شریعتمداری (امیر شریعت)، فصل دو سریال عاشقانه و درام «شهرزاد» به کارگردانی حسن فتحی بود.
