عرصه سوم- کامیار بهرنگ: سامانه ای جدیدی که دولت حسن روحانی آن را معرفی کرده است تا ارتباط خود با مردم را تغییر دهد.
در معرفی خود می‌گوید:«اینجا جایی است برای گفتگوی جمهور مردم با منتخب جمهور.هر حرفی با رئیس جمهور دارید بگویید.»
چرا تغییر؟
با روی کار آمدن محمود احمدی نژاد و در اجرای سیاست های به تعبیر دولت «مردمی» سفرهای استانی گاه شامل تمام اعضای دولت بود و جلسات هیات دولت در شهری دیگر برگزار می‌شد. این موضوع البته تنها منحصر به شهر مشهد که دارای قداست مذهبی است نمی‌شد. (دولت های دیگر همچون دولت یازدهم نیز جلساتی را در این شهر برگزار کرده اند.) اما نکته‌ی مورد نقد کارشناسان و نمایندگان مجلس که حتی در جمع منتقدان احمدی نژاد هم قرار نداشتند به حجم مصوبات این جلسات بود. به طور مثال تنها در یک سفر استانی به آذربایجان شرقی نزدیک به ۶۳۳ مصوبه صورت جلسه شده است. این حجم از مصوبات که تعهد مالی سنگینی را بر گردن دولت انداخته بود، با نواقص بسیاری تا صدمین سفر ادامه یافت.
این سفرها همواره از سوی رهبر جمهوری اسلامی مورد حمایت قرار می گرفت. او در سال ۸۶ و در جمع مردم یزد می گوید: ٰ انسان آنچه كه مى‌بيند و مي‌شنود، از گزارش خيلى با ارزش‌تر است. اين كار را امروز دولت دارد مي‌كند. به همه جاى كشور سفر مي‌كنند. يك گوشه‌اى از اين را مي‌گيرند، تبديل‌ش مي‌كنند به نقطه ى ضعف و ايراد گرفتن. چرا در اين سفر صد تا مصوبه داشتيد؛ در حالى كه پنجاه تاي‌ش بيشتر قابل عمل نيست؟ خيلى خوب، حالا پنجاه تاي‌ش عمل بشود؛ اين بهتر از هيچى نيست؟ اينها ايجاد يأس است. در واقع این مجموعه‌ی حمایت‌ها از سفرهایی بود که بعدها در دولت حسن روحانی به دلیل نبود بودجه‌ی پشتیبان اصلاح شد.
اما این تمام حاشیه‌ی سفرهای استانی محمود احمدی نژاد نبود. با هر سفر بسیاری از مردم به دنبال ماشین حامل او می‌دویدند تا نامه ی خود را مستقیما به دست او برسانند. این سیاست‌ها در مناظره‌های انتخاباتی سال ۸۸ مورد انتقاد میرحسین موسوی قرار گرفت. در واقع بسیاری بر این باور بودند این حرکت احمدی نژاد «خوار کردن» مردم است : «مردم را به ارزش‌ها دعوت می‌کنم. مردم را خوار کردن و برای یک نامه به دنبال ماشین خود کشیدن به عنوان اینکه ما سیاست رو در رو با مردم داریم. این روش کار نیست.»
به هر روی دولت محمود احمدی نژاد در سال ۹۲ جای خود را به حسن روحانی داد و او در اولین وعده‌های خود به اصلاح رفتار خود در سفرهای استانی اشاره کرد. اما آنچه در اولین سفر استانی حسن روحانی نیز اتفاق افتاد باز هم مردمی بودند که به امید رفع مشکلات خود نامه به دست در پی هیات همراه حسن روحانی می‌دویدند. این علیرغم آن بود که پیشتر از مردم خواسته شده بود تا از نامه نوشتن به رئیس جمهور خودداری کنند و از طریق شماره ۱۱۱ خواسته های خود را با مرکز ارتباطات مردمی ریاست جمهوری در میان بگذارند.
نامه با حجم گونی
زمانی‌که برخی سفرهای استانی احمدی نژاد را تحقق آرزوی رهبر جمهوری اسلامی می‌دانستند، راه انتقاد از آن را به انتقاد از رهبری پیوند می‌زدند تا هزینه ی آن را درعین حال بالا برده و از سوی دیگر برای اجرای آن پشتوانه توجیهی فراهم آورند. اما نکته ی مهم در حجم نامه های ارسالی / دریافتی احمدی نژاد در این مدت بوده است.
بنا به آمار رسمی در طول ۸ سال ریاست جمهوری محمد احمدی نژاد نزدیک به ۳۰ میلیون نامه برای او ارسال شده است. با این حساب به طور میانگین احمدی‌نژاد و دفترش روزی نزدیک به ۱۰۰۰۰ نامه دریافت می کردند.
اما نکته‌ی دیگر آنجاست بود که در یکی از اظهارات نزدیکان محمود احمدی‌نژاد در یکی از سفرهای استانی ۱۵۰ گونی نامه مردمی جمع آوری شده است.
اما دولت روحانی همانطور که پیشتر به آن اشاره شد در تلاش بوده و هست تا شکل سفرهای استانی را تغییر دهد. در اولین سفر استانی او به خوزستان یکی از مشاوران او اعلام کرد: «استقبال مردمی در این سفر نخواهیم داشت. این سفرها به آن شکل تبلیغاتی که انجام می‌شد، مورد نظر دولت نیست؛ چرا که بحث حفظ کرامت مردم و توجه به اینکه دولت در خدمت مردم است مورد توجه است.»
در واقع این جملات آشنایی بود که در سال ۸۸ بسیار شنیده می‌شد.
اما در عین حال ما شاهد حضور مردم در خیابان‌های اهواز برای استقبال از حسن روحانی بودیم، جریاناتی که دوره ی احمدی نژاد را برای بسیاری تداعی می کرد. مجید نصیرپورسردهایی، معاون نظارت و هماهنگی معاونت پارلمانی رئیس جمهور ایران می گوید : «ویژگی یک دستگاه پویا این است که اشکالات خود را برطرف و نقاط قوت را برای بازدهی بیشتر تقویت کند و قرار نیست به دلیل برخی انتقادات، صورت مساله را پاک کنیم.»
حداقل نکته ای که در دولت روحانی می توان یافت، واکنش نشان دادن به انتقادات و حتی اقدام برای اصلاح آن است، رویه ای که در دولت احمدی نژاد به هیچ عنوان دیده نمی شد.
در عین حال نصیرپور تاکید می‌کند:«اگرچه علیرغم درخواست‌های مسئولان پس از سفر روحانی به خوزستان، مردم بازهم به رییس جمهور در جریان دومین سفر وی به هرمزگان، نامه نوشتند و قصد رساندن آن به روحانی را داشتند ولی نباید توقع داشت سنتی که در هشت سال گذشته مورد تعریف و تمجید بود، به یکباره محو و کنار گذاشته شود.»
جامعه‌ی مدنی، حلقه‌ی گم شده
در واقع تا زمانی‌که جامعه‌ی مدنی ایران و سازمان‌های مردم نهاد به عنوان نمایندگان واقعی مردم در کشور جان نگرفته‌اند همواره ما شاهد سیاست‌های فردی و ارتباطات مستقیم مردمی با نهادهای قدرت هستیم. امری که در هر دولتی شکل دیگری به خود می گیرد اما اصل ماجرا را تغییر نمی دهد.
در جوامعی که ٰ فرهنگ جامعه مدنی ٰ به عنوان یکی از پایه ای ترین اصول دموکراسی تعریف شده است، این نهادهای مدنی هستند که حلقه‌ی اتصال جامعه به قدرت می شوند. مسیر این گفتگو مشخص است، جامعه‌ی مدنی فارغ از تمام برداشت های سیاسی و یا محدودیت های احزاب با گفتگوهای درونی خود یک گفتمان را آغاز می کند. این گفتمان را به احزاب و سازمان های سیاسی نزدیک خود منتقل می کند و این مهم است که خود جامعه‌ی مدنی پیگیر مطالبات خود باشد.
با اینکه سایت حرف جمهور برای اصلاح رابطه نامه‌نگاری‌های مستقیم به رئیس جمهور راه اندازی شده است، اما سوال اینجاست چرا حسن روحانی به سوی جامعه‌ی مدنی دست دراز نمی کند و فضای لازم برای آنان را فراهم نمی‌کند تا خود این جامعه باشد که ابتکار ارتباط با قدرت را به دست گیرد؟
سیاست مردمی از جنس موازی
«استادان دانشگاه، فعالان بخش خصوصی، فعالان اجتماعی، مدیران اداری و اجرایی، و گروه‌های دیگری که می‌توان آن‌ها را نخبگان خواند، گاه به گاه سؤالاتی با این مضامین از خود پرسیده‌اند: آیا برای تصمیم‌گیری درباره آن موضوع به این داده‌ها توجه شده است؟ آیا آنچه من درباره این موضوع می‌دانم می‌تواند بر بهبود سیاست‌گذاری درباره موضوع مؤثر باشد؟ آیا سیاست‌گذاران نظرات متخصصان و جامعه نخبگان را برای تصمیم‌گیری لحاظ کرده‌اند؟ آیا می‌دانند در کشورهای دیگر برای بهبود سیاست‌گذاری و اجرا در این موضوع چه کرده‌اند؟ این گروه از نخبگان اغلب بعد از طرح چنین پرسش‌هایی، از خود می‌پرسند: آیا راهی هست که دانش، داده‌ها و تجربه‌هایم را به سیاست‌گذاران ارائه کنم؟ شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی ابزاری برای پرداختن به همه این سؤالات و بالاخص پاسخ دادن به سؤال آخر است.» این بخشی از مقدمه ی سایت شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی است که چندی پیش زیر نظر مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری راه اندازی شده است. در واقع این نهاد در کنار آنچه بالاتر نهادی بود برای ابراز احساسات یا انتقاد در اینجا شکلی حرفه ای به خود می گیرد و تیم مطالعاتی ریاست جمهوری به سوی یک برخورد حرفه ای می رود.
در کنار این موضوع باید در نظر داشت با حضور محمد نهاوندیان در راس دفتر ریاست جمهوری نگاهی متفاوت همراه با کرامت را برای ارتباطات و تبادل نظرها در نظر گرفته است. حتی او خود پا در میدان گذاشته است و خارج از ۱۰۰اپوراتور مرکز ارتباطات مردمی ریاست جمهوری پاسخ برخی از شهروندان را مستقیما می دهد. او در مصاحبه ای به می گوید: «اگر مردم در این ارتباط صداقت دیدند با صداقت برخورد می کنند.»
